Η επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών με την Τουρκία είναι αναμφίβολα ένα θετικό γεγονός. Παρότι οι πιθανότητες σύγκλισης παραμένουν ελάχιστες, τουλάχιστον αναστέλλεται, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα, η πιθανότητα περαιτέρω αντιπαράθεσης επί του πεδίου.
Του Πιέρρου Ι. Τζανετάκου
Η στάση, όμως, της Άγκυρας στο μεσοδιάστημα από την ανακοίνωση της επανέναρξης των συζητήσεων έως και σήμερα, όχι μόνο δεν ήταν εποικοδομητική, αλλά αποκαλύπτει ότι οι Τούρκοι κάθονται στο τραπέζι προσχηματικά, αφενός για να κερδίσουν χρόνο έως τον Μάρτιο όταν και θα συνέλθει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με διακύβευμα τις ευρωτουρκικές σχέσεις, αφετέρου για να εμφανίσουν ένα συνετό και διαλλακτικό πρόσωπο στη διεθνή κοινότητα.
Τόσο οι δημόσιες δηλώσεις περί της ατζέντας με την οποία θα προσέλθει η τουρκική πλευρά στο διάλογο (ξεκινά από την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών και φθάνει έως τη μειονότητα), όσο και η ανά τακτά χρονικά διαστήματα υπενθύμιση του casus belli σε περίπτωση που η Ελλάδα ασκήσει το δικαίωμά της και επεκτείνει τα εθνικά χωρικά ύδατα στο Αιγαίο στα 12 ν.μ., υποδεικνύουν ότι αυτό που θα επιδιώξει η Άγκυρα είναι να επιρρίψει στην Αθήνα την ευθύνη για την απόσταση που παραμένει αμετάβλητη ανάμεσά τους.
«Οι χάρτες που είχαν διαμορφωθεί πάνω στο τραπέζι δεν μπορούν να εφαρμοστούν ούτε στην περιοχή μας, ούτε σε άλλες περιοχές», ανέφερε πριν από περίπου μία εβδομάδα ο Ερντογάν. Ήταν μία εξαιρετικά σημαίνουσα δήλωση, καθώς αποτυπώνει με ενάργεια την αναθεωρητική διάθεση της Τουρκίας, η οποία είναι προφανές ότι τα τελευταία χρόνια ξεπερνά το Αιγαίο. Κανείς δεν πρέπει να ξεχνά το εκπεφρασμένο όραμα του Ερντογάν για την Τουρκία του 2023: Όταν το τουρκικό έθνος θα γιορτάζει τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Δημοκρατίας θα έχει «αποτινάξει τα δεσμά» που του επεβλήθησαν από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Με λίγα λόγια, στα άμεσα σχέδια της Άγκυρας είναι να επεκτείνει την τουρκική επικράτεια.
Το μείζον, λοιπόν, για τους Τούρκους δεν είναι το αν θα έρθουν σε συμφωνία με την Ελλάδα για την αιγιαλίτιδα ζώνη στο Αιγαίο. Οι στόχοι αυτή τη στιγμή επικεντρώνονται στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Πρώτον στα νοτιοανατολικά σύνορα με την Συρία, όπου διεκδικούν την κυριαρχία μιας μεγάλης ζώνης, οιωνεί αμιγώς τουρκικής, προκειμένου να ανακόψουν μια πιθανή εδαφική προσέγγιση των εκατομμυρίων Κούρδων που ζουν εκατέρωθεν της οριογραμμής. Δεύτερον στη θάλασσα της Ανατολικής Μεσογείου, και ειδικά στην περιοχή που διεκδικούν με το ψευδεπίγραφο τουρκολιβυκό μνημόνιο, εκεί δηλαδή που αναπτύσσεται κατά κύριο λόγο η έκταση της λεγόμενης «Γαλάζιας Πατρίδας», αγνοώντας παρανόμως την επήρεια των ελληνικών νησιών, όπως η Κρήτη, η Ρόδος και το Καστελλόριζο. Τρίτον, στην Κύπρο, όπου θέτουν ανοικτά θέμα δύο κρατών, υπονοώντας ότι το βόρειο τμήμα του νησιού θα μπορούσε να προσαρτηθεί από την Τουρκία. Οποιοδήποτε από τα τρία σενάρια γίνει πράξη θα οδηγήσει στην ποθούμενη επέκταση.
Μπορεί στην Ελλάδα να επικεντρωνόμαστε στο αν (και κυρίως στο γιατί δεν) θα επιβληθούν κυρώσεις από την Ευρώπη στην Άγκυρα, αλλά διαβάζοντας κανείς τα συμπεράσματα της τελευταίας Συνόδου Κορυφής (10-11 Δεκεμβρίου 2020), άλλο είναι αυτό που πρέπει να προσέξουμε. Στο κείμενο προβλέπεται η σύγκληση διεθνούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο. Κι αν η πρώτη αντίδραση κάποιου είναι «γιατί όχι», καλό θα ήταν να είμαστε πιο προσεκτικοί. Ποιοι θα συμμετέχουν στη διάσκεψη και ποιο θα είναι το αντικείμενό της; Σε τι βαθμό θα είναι δεσμευτικά τα όποια αποτελέσματα μιας τέτοιας διάσκεψης; Γιατί να θέλει κάποιος να δώσει ένα διεθνές βήμα στην Τουρκία για να εκφράσει- κι έτσι να νομιμοποιήσει- την αναθεωρητική πολιτική της; Όπως θα φανεί και από την πορεία των διερευνητικών, η Άγκυρα θέλει να ξεπεράσει το διμερές διαπραγματευτικό σχήμα. Θέλει να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τους μεγάλους για να πρωταγωνιστήσει στη διαδικασία επαναχάραξης του γεωπολιτικού και του ενεργειακού χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου. Να δείξει ότι στέκεται ακριβώς κάτω από το πρώτο σκαλί, αυτό δηλαδή που κυριαρχείται από τους Αμερικανούς και τους Ρώσους, αλλά πάνω από τους υπόλοιπους παίκτες στην περιοχή: Αφενός από Ελλάδα, Αίγυπτο, Ισραήλ και φυσικά Κύπρο, αφετέρου και εξ αντανακλάσεως από τους Γάλλους και τους Γερμανούς. Ο Ερντογάν πιστεύει ότι απαιτώντας δέκα μπορεί να πάρει τα μισά, αυτό όμως που τον απασχολεί περισσότερο είναι να καταστήσει σαφές ότι η Τουρκία είναι μια από τις ισχυρότερες περιφερειακές δυνάμεις παγκοσμίως. Και μια τέτοια δύναμη όχι μόνο κερδίζει στη διπλωματία, αλλά ταυτοχρόνως είναι έτοιμη να αντιπαρατεθεί με οποιονδήποτε και επί του πεδίου.
Ακόμα κι αν η τουρκική εξωτερική πολιτική διατηρεί μέχρι σήμερα τα αυτοκρατορικά χαρακτηριστικά του παρελθόντος, δεν παύει να είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις εξελίξεις στο εσωτερικό. Τα πράγματα για τον Ερντογάν δεν πάνε καλά. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν επιρροή που με δυσκολία φθάνει στο 40% και τα προβλήματα στην οικονομία γίνονται ακόμα πιο καταπιεστικά εξαιτίας και της επίμονης πανδημίας. Όλα αυτά θολώνουν το αφήγημα για την μεγάλη Τουρκία του 2023. Ένα αφήγημα που όπως όλα δείχνουν είναι αυτή τη στιγμή το μοναδικό χαρτί που έχει στα χέρια του ο Τούρκος πρόεδρος για να κερδίσει μια ακόμα θητεία. Παρά, όμως, τις οικονομικές δυσχέρειες, τις επιμέρους αντιθέσεις και την πόλωση που επικρατεί στην τουρκική κοινωνία, η μεγάλη πλειοψηφία των Τούρκων- με εξαίρεση σημαντική μερίδα των Κούρδων- συντάσσονται με την εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης. Ένα έθνος με επιρρέπεια στα σύμβολα, ταλανιζόμενο από σειρά προβλημάτων και ευρισκόμενο ενώπιον της σημαντικότερης εθνικής επετείου της σύγχρονης ιστορίας του, χειραγωγείται εύκολα. Κι αυτό είναι κάτι που γνωρίζει καλά ο Ερντογάν.
Η Πορτογαλία ανέλαβε την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ στις αρχές του χρόνου και ενώ οι Ευρωπαίοι πολίτες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τις άνευ προηγουμένου υγειονομικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας της COVID-19.
Το σύνθημα που επέλεξε η Πορτογαλία για να χαρακτηρίσει την Προεδρία της είναι ενδεικτικό των προθέσεων της: «Ώρα για δράση: μια δίκαιη, πράσινη και ψηφιακή ανάκαμψη». To λογότυπό της έχει κι αυτό τη σημασία του: Διατηρώντας ως βάση τη σημαία της ΕΕ, έχει μπλε και κίτρινο χρώμα. Όμως, τα αρχικά 12 αστέρια (όπως της ΕΕ) μετατρέπονται σε 27 (όσα και τα κράτη μέλη), σηματοδοτώντας μια κατασκευή με εύρος, συνεκτικότητα και πολυμορφία. Και στο τέλος, τα 27 στοιχεία μετασχηματίζονται σε ήλιο και πηδάλιο, τα οποία αντιπροσωπεύουν την ιστορία, τη γεωγραφία και την ανοικτή στάση της χώρας αυτής προς τον κόσμο, καθώς και την πρόθεσή της να καθοδηγήσει την ΕΕ προς το μέλλον
Για τις προτεραιότητες της Προεδρίας της Πορτογαλίας και τις μεθόδους που θα ακολουθήσει, καθώς και την κατάσταση των ελληνοπορτογαλικών σχέσεων, μιλά αποκλειστικά στo ert.gr η πρέσβης της στην Ελλάδα Eλενα Πάιβα, η οποία τις μέρες αυτές συμπληρώνει τον πρώτο χρόνο ως επικεφαλής της πορτογαλικής πρεσβείας της Αθήνας.
Η κα Πάιβα γεννήθηκε στην Μοζαμβίκη, σπούδασε Νομικά στη Λισσαβόνα και εισήλθε στη Διπλωματική Υπηρεσία της Πορτογαλίας πριν 30 χρόνια. Πριν έρθει ως πρέσβης στην Ελλάδα, υπηρέτησε σε νευραλγικές θέσεις στο Πορτογαλικό Υπουργείο Εξωτερικών, σε διεθνείς οργανισμούς και στην Αφρική.
Η Πρέσβης της Πορτογαλίας στην Ελλάδα Ελενα Πάιβα
Κα Πρέσβη, ποιες είναι οι βασικές προτεραιότητες της Πορτογαλικής Προεδρίας και γιατί επελέγη ο τίτλος: «Ώρα για δράση: μια δίκαιη, πράσινη και ψηφιακή ανάκαμψη».
Είναι η 4η φορά που η Πορτογαλία αναλαμβάνει την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Η Προεδρία μας θα βασιστεί στις αρχές που μας έκαναν να ενταχθούμε το 1986, στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Εκείνη την εποχή πιστέψαμε και εξακολουθούμε να θεωρούμε και τώρα ότι πρόκειται για μια κοινότητα προαγωγής ευημερίας και ταυτόχρονα αξιών, η οποία είναι σε θέση να επηρεάσει θετικά και τον υπόλοιπο Κόσμο.
Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Προεδρίας τα 27 κράτη μέλη αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για μια ανάκαμψη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Πορτογαλική Προεδρία θα κάνει τώρα το παν για αρχίσει η εφαρμογή αυτής της κοινής δέσμευσης.
Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου υπήρξαν οι θεμελιώδεις συμφωνίες για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2021-2027 καθώς και το προσωρινό, αλλά πολύ σημαντικό, μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU. Και οι δύο αυτές αποφάσεις συμπληρώθηκαν από την πετυχημένη κοινή προμήθεια εμβολίων για την αντιμετώπιση της Covid 19, με το κατόρθωμα να έχει αρχίσει ο εμβολιασμός ήδη από τα τέλη Δεκεμβρίου. Επομένως, έχουμε τώρα το σκοπό, το πρόγραμμα και τα χρηματοδοτικά εργαλεία για να προχωρήσουμε και να απαντήσουμε στις κοινωνικές και οικονομικές διαστάσεις της κρίσης, καθώς και να καλύψουμε πολλές από τις ανάγκες των πολιτών και των επιχειρήσεων μας.
Ο τίτλος που επέλεξε η Προεδρία μας υποδηλώνει και τις βασικές προτεραιότητές μας: προώθηση μιας ευρωπαϊκής ανάκαμψης, που να βασιστεί στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Επιπλέον, συμπερίληψη ενός Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι αυτή η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση θα είναι δίκαιη και ισόρροπη για όλα τα κοινωνικά στρώματα. Τέλος, στόχος της Προεδρίας μας είναι η στρατηγική αυτονομία μιας Ευρώπης ανοικτής στον κόσμο.
Η κρίση που δημιούργησε η πανδημία ανέδειξε τον κρίσιμο ρόλο που παίζουν πλέον οι ψηφιακές τεχνολογίες στην οικονομική ανάκαμψη και την κοινωνική ευημερία της Ευρώπης. Υπ’ αυτό το πρίσμα, η Προεδρία μας έχει μια φιλόδοξη ψηφιακή ατζέντα που περιλαμβάνει ζητήματα όπως το «Πακέτο Ψηφιακών Υπηρεσιών», του οποίου βασικό συστατικό είναι μια ρύθμιση που πρέπει να υπάρξει για τα ψηφιακά μέσα και τις διαδικτυακές πλατφόρμες, προκειμένου να δημιουργηθεί μια ασφαλέστερη και δικαιότερη ψηφιακή σφαίρα. Υψηλές προτεραιότητες σ’ αυτό τον τομέα θα είναι, επίσης, η περαιτέρω διεθνής διασυνδεσιμότητα –με τη λειτουργία της υπερταχείας oπτικής πλατφόρμας ΕllaLink, που θα ενώνει την Ευρώπη με τη Λ. Αμερική- καθώς και η ενίσχυση της ανθρώπινης διάστασης στο ψηφιακό οικοσύστημα.
Η εφαρμογή των αποφάσεων για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο και το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU δεν είναι αυτόματη και εύκολη. Πως ακριβώς θα την χειριστεί η Πορτογαλική Προεδρία ;
Κατ’ αρχήν θα εργαστούμε για την ολοκλήρωση και ψήφιση όλης της εφαρμοστικής νομοθεσίας που απαιτούν το νέο «Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο», το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU και ο λεγόμενος «Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας», που είναι ο πυρήνας του.
Επίσης, είναι κρίσιμο τα «Εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» να έχουν εγκριθεί μέσα στους αμέσως επόμενους μήνες, ώστε τα κράτη μέλη να αρχίσουν να αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της κρίσης το ταχύτερο δυνατόν. Και να σημειωθεί ότι τα Εθνικά Σχέδια είναι απολύτως ουσιώδη προκειμένου να υπάρξει μια κοινωνική και οικονομική ανάκαμψη που να βασίζεται στη λεγόμενη «διπλή μετάβαση»∙ δηλαδή και πράσινη και ψηφιακή.
Συγκεκριμένα, στόχος μας είναι η πρώτη δόση του «Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» να μπορεί να φτάσει στα κράτη μέλη κατά τη διάρκεια του α’ εξαμήνου του 2021 και πριν το τέλος τις προεδρίας μας να έχουν εγκριθεί όλα τα Εθνικά Σχέδια. Έχουμε απόλυτη επίγνωση της πολυπλοκότητας αυτής της διαδικασίας, αλλά η Προεδρία μας «θα υπερβεί εαυτόν» προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλες οι προϋποθέσεις έχουν εκπληρωθεί.
Αναφορικά με το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, έχουμε δεσμευτεί ότι τα βασικά νομοθετικά εργαλεία –περίπου 40 συνολικά- μπορούν να γίνουν δεκτά με συντομία και αποτελεσματικότητα, προς όφελος και των 27 κρατών μελών.
Και μην ξεχνάμε ότι αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα σημαντικά προγράμματα, όπως είναι το “Horizon Europe” που χρηματοδοτεί πανευρωπαϊκά την έρευνα και καινοτομία, το “Erasmus+” που ενισχύει τις ευκαιρίες στους κρίσιμους τομείς της εκπαίδευσης και κατάρτισης, το πρόγραμμα “Creative Europe” που υποστηρίζει τον πολιτισμό και τον οπτικοακουστικό τομέα, καθώς και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Η επίτευξη αυτού του στόχου συνεπάγεται, επίσης, την επικύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια των αποφάσεων για τους «Ίδιους Πόρους» της ΕΕ. Η Πορτογαλία θα παρακολουθήσει στενά αυτή τη διαδικασία και θα διεξάγει διμερείς διπλωματικές επαφές, επιδιώκοντας να διασφαλίσει ότι οι χώρες μέλη θα κάνουν ότι μπορούν για μια σύντομη επικύρωση. Η εξέλιξη αυτή είναι που θα επιτρέψει, με τη σειρά της, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δανειστεί τους απαραίτητους τώρα πόρους από τις διεθνείς αγορές.
Ποια είναι η πολιτική που θα ακολουθήσει η Πορτογαλική Προεδρία –παραλλήλως βέβαια με τους άλλους θεσμούς της ΕΕ- προκειμένου να υπάρξει καλύτερος και περισσότερος συντονισμός των χωρών μελών στην καταπολέμηση της Covid 19; Kαι σ’ αυτή την υπόθεση συμπεριλαμβάνονται, βεβαίως, η διασφάλιση εμβολίων και η αύξηση των εμβολιασμών, οι κοινές αποφάσεις για τους όρους διασυνοριακών μετακινήσεων, αλλά ακόμη και για την επιβολή των lockdown, καθώς και η δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας, που η Πορτογαλία είναι μεταξύ των χωρών μελών οι οποίες την υποστηρίζουν.
Όπως διατυπώθηκε στα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του περασμένου Δεκεμβρίου, οι εταίροι χαιρετίζουν το συντονισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ανάσχεση της πανδημίας. Επίσης, δεσμεύονται να εργαστούν για την περαιτέρω ενίσχυση της σχετικής συνεργασίας τους και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη σταδιακή άρση των περιορισμών, την επιστροφή σε πιο κανονικές συνθήκες μετακινήσεων και ταξιδιών, συμπεριλαμβανομένου του διασυνοριακού τουρισμού, όταν βέβαια το επιτρέψουν οι υγειονομικές συνθήκες. Και σίγουρα υπάρχει ανάγκη για ανταλλαγή εμπειριών και για κατάρτιση κοινών σχεδίων για το μέλλον.
Όπως είπατε, υποστηρίζουμε τη δημιουργία μιας «Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας», η οποία να μπορεί να συμβάλει στη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίζει κρίσεις για τη δημόσια υγεία, να συντονίζει τη δημιουργία ασφαλών εμβολίων και τεστ για τέτοιες περιπτώσεις και να συμβάλει στην παρακολούθηση των εξελίξεων σ’ αυτούς τους τομείς.
Καλωσορίζουμε την ανάπτυξη ασφαλών εμβολίων και τις συμφωνίες για κοινές προμήθειες που πέτυχε η Κομισιόν. Τώρα, έχει έρθει η σειρά της αποτελεσματικής οργάνωσης των επιχειρήσεων εμβολιασμού, ώστε κανείς να μην αποκλειστεί. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχει καθοριστικό ρόλο στην ταχεία έγκριση των εμβολίων, ταυτοχρόνως με την υποχρέωσή του να διασφαλίζει τα υψηλότερα κριτήρια ποιότητας και ασφάλειας.
Κατά τη διάρκεια της Προεδρίας μας θέλουμε να αναδείξουμε τη σημασία που έχει η βελτίωση της πρόσβασης των ευρωπαίων πολιτών στα φάρμακα και τα εμβόλια, καθώς και η διαθεσιμότητα αυτών των αγαθών -και εν γένει του ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού- σε προσιτές τιμές. Στο πλαίσιο αυτό, θα διοργανώσουμε τον Απρίλιο, στη Λισσαβόνα, μια Διάσκεψη για τους όρους πρόσβασης στα φάρμακα.
Η Πορτογαλική Προεδρία έχει πρόθεση να πάρει κάποιες πρωτοβουλίες ώστε να υπάρξει μια εξέλιξη με τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ένα νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο;
Yπάρχει σαφής αναγκαιότητα για μια αποτελεσματική αλληλεγγύη και κατανομή βαρών μεταξύ των κρατών μελών για αυτά τα ζητήματα. Επίσης, πρέπει να υποστηριχτούν οι χώρες που έχουν εξωτερικά σύνορα, όπως η Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου μας θα παρακολουθήσουμε από κοντά τις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται για το προτεινόμενο νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο. Η επιθυμία μας είναι η προώθηση μιας συνεκτικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης της Ευρώπης για αυτό το ζήτημα. Μια τέτοια πρέπει να αντανακλά την εξισορρόπηση μεταξύ της αποτροπής της παράνομης μετανάστευσης, της διαμόρφωσης διαύλων νόμιμης μετανάστευσης και των διαδικασιών ενσωμάτωσης των μεταναστών στις κοινωνίες μας. Βασικό συστατικό μιας τέτοιας προσέγγισης είναι η συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης των μεταναστών. Ο στόχος μας πρέπει να είναι να συμφωνήσουμε σε ένα μηχανισμό κοινής διαχείρισης του μεταναστευτικού που να είναι αποτελεσματικός, ανθεκτικός και αξιόπιστος. Ταυτοχρόνως, οφείλει να σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα και να βασίζεται στη δίκαιη κατανομή των προσπαθειών και των υποχρεώσεων.
Ως Προεδρία θα αποτελέσουμε έναν έντιμο διαμεσολαβητή. Θα αναζητήσουμε μια ισορροπημένη και δημιουργική προσέγγιση στις επόμενες συζητήσεις. Έχουμε επίγνωση των δυσκολιών. Είμαστε ρεαλιστές, αλλά ελπίζουμε να πετύχουμε πρόοδο στον τομέα αυτό.
Μιλήστε μας για τη σημασία που δίνει η Πορτογαλική Προεδρία στην ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Μοντέλου και στη διοργάνωση μιας Κοινωνικής Διάσκεψης το Μάιο στο Πόρτο.
Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο είναι κάτι το ξεχωριστό παγκοσμίως και έχει αποδειχθεί ζωτικής σημασίας για τον τρόπο π.χ. που αντιμετωπίζει η Ευρώπη την πανδημία. Αποτελεί την καλύτερη μέθοδο για να δημιουργηθεί στους Ευρωπαίους πολίτες η πεποίθηση ότι η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση θα είναι, επίσης, δίκαιη και περιεκτική. Κατ΄ επέκταση, η κοινωνική διάσταση πρέπει να γίνεται αναφαίρετο τμήμα του μοντέλου βιώσιμης και αποανθρακοποιημένης οικονομίας που επιδιώκει η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.
Η «Κοινωνική Διάσκεψη» του Πόρτο το Μάιο θα αποτελέσει μια εμβληματική στιγμή για την Προεδρία μας. Θα συγκεντρώσει, ταυτόχρονα, εκπροσώπους των κρατών μελών, των ευρωπαϊκών οργάνων, των κοινωνικών εταίρων, των ΜΚΟ, των κινήσεων πολιτών και του ακαδημαϊκού χώρου. Οι εργασίες θα περιστραφούν γύρω από τα ζητήματα της απασχόλησης, των προσόντων και της κοινωνικής προστασίας. Ο δε κυριότερος στόχος είναι να δοθεί μια πολιτική ώθηση στην εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων, καθώς και στο Σχέδιο Δράσης που αναμένεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Μάρτιο, μέσω συγκεκριμένης δέσμευσης των 27.
Πηγαίνοντας στη δράση της ΕΕ για τις διεθνείς σχέσεις και την εξωτερική πολιτική, τι σκοπεύει να κάνει η Πορτογαλία κατά τη διάρκεια του εξαμήνου της Προεδρίας της ώστε να αρθεί το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με τη Β. Μακεδονία και την Αλβανία ; Και πως θα χειριστεί τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που αφορούν την Τουρκία ;
Σε ό,τι αφορά τη Β. Μακεδονία και την Αλβανία, η Προεδρία θα συνεχίσει τις επαφές με όλες τις πλευρές προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία διεύρυνσης προς τα Δ. Βαλκάνια, στη βάση μια νέας, περισσότερο αξιόπιστης και πιο αποτελεσματικής μεθοδολογίας.
Φιλοδοξούμε να γίνουν αποδεκτά τα διαπραγματευτικά πλαίσια παραλλήλως με τη Β. Μακεδονία και την Αλβανία και να έχουμε την ευκαιρία να διοργανώσουμε, το ταχύτερο, την πρώτη Διακυβερνητική Διάσκεψη για την επίσημη έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Θα συνεχίσουμε, επίσης, με την προώθηση μέτρων σταθεροποίησης και ενσωμάτωσης στην περιοχή, υποστηρίζοντας τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων σ’ αυτές τις χώρες.
Αναφορικά με τις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί η δέσμευση της Ένωσης στην υποστήριξη των συμφερόντων της ίδιας, καθώς και των μελών της, στο πλαίσιο και της προώθησης μιας περιφερειακής σταθερότητας. Καταδικάζουμε μονομερείς ενέργειες και προκλήσεις από την πλευρά της Τουρκίας και υποστηρίζουμε μια διατηρήσιμη αποκλιμάκωση. Υπό το πρίσμα αυτό χαιρετίζουμε την επανάληψη των διμερών διερευνητικών επαφών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Υποστηρίζουμε τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2020, η οποία επαναβεβαίωσε τα στρατηγικά συμφέροντα στην ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Η προσφορά μιας θετικής ατζέντας προς την Αγκυρα βρίσκεται πάντα στο τραπέζι. Η ατζέντα αυτή μπορεί να αρχίσει να υλοποιείται μόλις η Τουρκία δείξει πως είναι έτοιμη να προωθήσει μια αληθινή συνεργασία με την Ένωση και τα κράτη μέλη, προκειμένου να λυθούν οι όποιες διαφορές μέσω διαλόγου και σε συμφωνία με το διεθνές δίκαιο.
Μια κοινή έκθεση του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την τρέχουσα κατάσταση των ευρωτουρκικών σχέσεων και των επιλογών για το πώς να πορευτούμε αναμένεται τον προσεχή Μάρτιο του ’21. Είναι ώρα για να μετατρέψουμε τη δυναμική της δυσπιστίας, της αντιπαλότητας και της αντιπαράθεσης, σε σχέσεις που να βασίζονται στη συνεργασία και τον αμοιβαίο σεβασμό.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης με τον Πρωθυπουργό της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα, από την πρόσφατη επίσκεψη του Ελληνα Πρωιθυπουργού στη Λισσαβώνα
Πως θα περιγράφατε τις διμερείς σχέσεις Ελλάδας-Πορτογαλίας σε ό,τι αφορά τη διπλωματία, το εμπόριο, τον τουρισμό και τον πολιτισμό ;
Oι διμερείς σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είναι πραγματικά εξαιρετικές. Υπάρχει, ωστόσο, περιθώριο για ενίσχυση των οικονομικών και εμπορικών δεσμών μας. Προκειμένου δε να προωθηθούν οι επιχειρηματικές συνεργασίες, έχουμε υπογράψει ένα Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) μεταξύ δύο παρόμοιων χρηματοπιστωτικών φορέων που έχουν οι χώρες μας: πρόκειται για το Instituição Financeira de Desenvolvimento (Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο Ανάπτυξης) και την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Επενδύσεων. Πολλές πορτογαλικές εταιρίες δραστηριοποιούνται τώρα στην Ελλάδα και το ίδιο συμβαίνει με ελληνικές επιχειρήσεις στην Πορτογαλία.
Η Πορτογαλία και η Ελλάδα βρίσκονται στις δύο άκρες της Ευρώπης. Ωστόσο, παρά τη γεωγραφική απόσταση, υπάρχει ένα μεγάλο ενδιαφέρον για τη γλώσσα και τον πολιτισμό της μιας στην άλλη. Η ελληνική γλώσσα διδάσκεται στα πορτογαλικά πανεπιστήμια και από την πλευρά μας βρισκόμαστε σε επαφές με ελληνικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα προκειμένου να επαναλάβουν κι αυτά τη διδασκαλία της πορτογαλικής.
Αναφορικά με τον πολιτισμό, υπάρχει μια ανοδική τάση στην ανταλλαγή καλλιτεχνών από τις δύο χώρες. Έτσι, κάθε χρόνο ένας αριθμός πολιτιστικών εκδηλώσεων από Έλληνες καλλιτέχνες διοργανώνεται στην Πορτογαλία, καθώς και το αντίστροφο. Και βέβαια να μην λησμονούμε την μεγάλη επίδραση της ελληνικής γλώσσας στην πορτογαλική.
Σε μια έρευνα που έκαναν το 2015 δυο Αμερικανοί καθηγητές από τα πανεπιστήμια Στάνφορντ και Πρίνστον το βασικό σκεπτικό και το ερώτημα που ακολουθούσε ήταν τα εξής: «Πρέπει να επιλέξετε μεταξύ δύο τελειόφοιτων μαθητών Λυκείου για να δώσετε μια υποτροφία. Τα βιογραφικά τους είναι πανομοιότυπα, με τις εξής εξαιρέσεις. Ο ένας έχει μέσο όρο βαθμολογίας 4/5 και ο άλλος 3,5/5. Ο ένας είναι Δημοκρατικός και ο άλλος Ρεπουμπλικάνος. Ποιο κριτήριο από τα δύο είναι σημαντικότερο για εσάς και ποιον τελικά θα επιλέγατε;». Το 80% των 1.000 ερωτηθέντων απάντησε πως το κομματικό είναι σημαντικότερο κριτήριο από τον βαθμό και άρα θα επέλεγαν τον ομοϊδεάτη τους. Το μοναδικό χαρακτηριστικό που θα μπορούσε να μεταβάλει την απάντηση είναι το φυλετικό, δηλαδή αν ο μαθητής είναι λευκός ή μαύρος. Ασχέτως του φυλετικού κριτηρίου, που διαιρεί διαχρονικά και εγκάρσια την αμερικανική κοινωνία, η έρευνα αυτή απέδειξε περίτρανα ότι η κομματική ταυτότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρότι υποκρύπτει πολλές υποδιαιρέσεις, είναι ακόμα και τώρα, στις αρχές της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, εξαιρετικά ισχυρή.
Θα μπορούσε το παραπάνω συμπέρασμα ν’ αποτελέσει μια σοβαρή απάντηση στην (εύλογη;) απορία πολλών- κυρίως εκτός Αμερικής- ανθρώπων «πως είναι δυνατόν τόσα εκατομμύρια Αμερικανοί να υποστηρίζουν τον Τραμπ»; Εν μέρει ναι, θα μπορούσε. Δεν αρκεί, όμως, μόνο αυτό για να απαντήσει κανείς στην ερώτηση που μετά τα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου και την εισβολή στο Καπιτώλιο, ακούγεται όλο και περισσότερο σε ολόκληρο τον κόσμο: «Τελικά γιατί διχάζεται η Αμερική»;
Η κομματική ταυτότητα, λοιπόν, είναι μία από τις αιτίες του κακού. Πολλά εκατομμύρια Αμερικανών, ασχέτως του προσώπου που διεκδικεί την προεδρία, ψηφίζουν το κόμμα που υποστηρίζουν διαχρονικά. Έτσι, μεταξύ των περίπου 70 εκατομμυρίων ψηφοφόρων του Τραμπ, υπάρχουν αυτοί που θα επέλεγαν έτσι κι αλλιώς το ρεπουμπλικανικό κόμμα. Και πάλι, όμως, η απάντηση δεν είναι πλήρης. Κι αν κανείς επιχειρήσει να προσθέσει άλλο ένα σκέλος στο καίριο ερώτημα, η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο: «Γιατί η Αμερική δεν έχει ξανά διχαστεί στο μεταπολεμικό παρελθόν της τόσο πολύ όσο σήμερα;»
Είναι τα ίδια τα γεγονότα αυτά που φέρνουν στην επιφάνεια τους υφέρποντες διχασμούς και τις προϋπάρχουσες διαιρέσεις. Ειδικά όταν τα γεγονότα αυτά «σκάνε» ξαφνικά και ανατρέπουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων, τότε έρχεται η ριζοσπαστικοποίηση, φθάνοντας ορισμένες φορές στα όρια του ανεξέλεγκτου. Στην Αμερική όλα ξεκίνησαν με την οικονομική κρίση που εξερράγη μεν με το γνωστό κραχ στο πιστωτικό σύστημα δια της υπερχρέωσης των στεγαστικών δανείων, αλλά άφησε πίσω της καμένη γη λίγο αργότερα, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2010. Όταν δηλαδή έκανε την εμφάνισή του στη σκηνή ο Ντόναλντ Τραμπ. Κοινός παρονομαστής της όλης εξέλιξης είναι τα «δεινά της παγκοσμιοποίησης», ο αντίκτυπος δηλαδή που έχει για τους Αμερικανούς η απώλεια του ελέγχου της παραγωγής, η μετανάστευση και τα φθηνά εργατικά χέρια της Ανατολής που με ευκολία αντικατέστησαν τον λευκό, χωρίς πτυχίο, εργάτη. Τον πυρήνα δηλαδή του τραμπισμού, την ευρεία κοινωνική ομάδα που χτυπήθηκε περισσότερο από κάθε άλλη από τη μακροχρόνια ανεργία, την υποαπασχόληση και την κατακόρυφη μείωση του εισοδήματος. Το πράγμα γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον όταν βλέπουμε ότι σε μια έρευνα του Χάρβαρντ που διεξήχθη το 2018 στο ερώτημα «πρέπει ν’ απελαθούν άμεσα όλοι οι παράνομοι μετανάστες» (μια από τις βασικές πολιτικές του Τραμπ), εκτός από το «ναι» του 64% του συνόλου των Αμερικάνων, θετική απάντηση έδωσε και το 53% των Λατίνων! Μάλιστα, το 70% των τελευταίων απάντησαν ότι ο μεταναστευτικός νόμος πρέπει να αυστηροποιηθεί. Η οικονομία υπερτερεί, λοιπόν, της φυλής. «Η ιστορία έλεγε ότι, η οικονομία παγκοσμιοποιείται, η πολιτική φιλελευθεροποιείται, και ο συνδυασμός των δύο θα κάνει τη Γη παράδεισο. Και απλώς χρειάζεται να συνεχίσουμε να παγκοσμιοποιούμε την οικονομία και όλα θα είναι θαυμάσια. Και το 2016 είναι η χρονική στιγμή όπου ένα μεγάλο τμήμα ακόμη και του Δυτικού κόσμου, σταμάτησε να πιστεύει αυτή την ιστορία», έλεγε πρόσφατα σε μια ανοικτή συζήτηση ο Ισραηλινός ιστορικός Γουβάλ Νόα Χαράρι.
Δεν είναι τυχαίο ότι έως τις αρχές του 2020, παραπάνω από το 80% των ψηφοφόρων του Τραμπ εμφανίζονταν ικανοποιημένοι από τους χειρισμούς του Αμερικανού προέδρου στην οικονομία και την- σε ένα βαθμό- επιστροφή στον προστατευτισμό του παρελθόντος. Σε αυτή τη χρονική συγκυρία, όμως, έκανε την εμφάνισή της η πανδημία. Το δεύτερο μεγάλο και ανατρεπτικό γεγονός της εποχής. Η (μη) διαχείρισή της από τον Τραμπ, η αέναη συζήτηση για το κατά πόσο ήταν αναγκαία τα περιοριστικά μέτρα, οι περίπου 250.000 νεκροί, η ανισότητα στην πρόσβαση στο σύστημα υγείας και κυρίως η παραδοχή ότι αυτοί που επλήγησαν βάναυσα από το καθολικό λοκ ντάουν ήταν τα μέλη των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων, οι υπάλληλοι και οι εργάτες και όχι η πλούσια ελίτ που συνέχιζε να δουλεύει με τηλεργασία από τα εξοχικά της, ήρθαν για να κορυφώσουν το αμερικανικό δράμα. Τα στοιχεία είναι εκκωφαντικά: Από τη μία πλευρά παρόλο που οι Αφροαμερικανοί στο Σικάγο και τη Λουϊζιάνα αποτελούν το 30% του πληθυσμού, σχεδόν το 70% των θανάτων σε αυτές τις δυο πολιτείες, είναι Αφροαμερικανοί. Από την άλλη, μόνο τον περασμένο Απρίλιο στις ΗΠΑ χάθηκαν πάνω από 20 εκατομμύρια θέσεις εργασίας, με την ανεργία να ξεπερνά το 14%. Όλα αυτά αποτέλεσαν, όχι μόνο την βασική αιτία της ήττας του Τραμπ, αλλά και τον επιταχυντή του ήδη οξυμένου διχασμού. Δηλαδή ναι μεν ο Τραμπ έχασε εξαιτίας του κορονοϊού, αλλά η ίδια η πανδημία οδήγησε στην ούλτρα ριζοσπαστικοποίηση μεγάλου μέρους των οπαδών του.
Οι διαιρέσεις ποτέ δεν έλειπαν από την Αμερική. Ειδικά στον μεταπολεμικό κόσμο. Βέβαια τότε και ειδικά έως το τέλος της δεκαετίας του 1960 υπήρχαν δύο καίριες σταθερές, κάτω υπό τις οποίες πιέζονταν οι διαφοροποιήσεις, κυρίως μεταξύ λευκών και μαύρων. Η πρώτη ήταν η ύπαρξη του κοινού εχθρού που δεν ήταν άλλως από τον σοβιετικό κομμουνισμό. Όλα θυσιάζονταν σε αυτόν τον βωμό. Η δεύτερη ήταν η συνεχιζόμενη και αλματώδης ανάπτυξη, η ευημερία, η ευόδωση του αμερικανικού ονείρου. Και οι δύο σταθερές, ακολουθούμενες τότε και από τα δύο κόμματα, πλέον εκλείπουν.
«Σταματήστε την κλεψιά». Αυτό ήταν το ένα από τα κύρια προεκλογικά συνθήματα του Τραμπ, ο οποίος… προέβλεψε ότι το επερχόμενο αποτέλεσμα θα ήταν εκ προοιμίου διαβλητό. Η τακτική του απερχόμενου Προέδρου απλώς πυροδότησε το ήδη απλωμένο φυτίλι. Απομένει να δούμε αν πράγματι αυτές οι επιλογές του Τραμπ, το να υποδαυλίσει δηλαδή την κατάσταση που είδαμε προ ολίγων ημερών στο Καπιτώλιο, θα λειτουργήσει αποσυμπιεστικά ή θα πολώσει ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι μέλλει γενέσθαι από εδώ και στο εξής. Ο Τραμπ μπορεί αποχωρεί, αλλά τόσο το υπόστρωμα του διχασμού, όσο και τα γεγονότα μένουν πίσω.
Οι στρατιώτες προτίμησαν να παίξουν ποδόσφαιρο και να αφήσουν τον πόλεμο, οι ανώτεροί τους όταν το έμαθαν, προτίμησαν να συνεχίζουν να παίζουν πόλεμο και να αφήσουν το ποδόσφαιρο.
Ήταν Χριστούγεννα του 1914 και η κατάπαυση του πυρός οδήγησε στη λεγόμενη νεκρή ζώνη, το έδαφος μεταξύ των δύο εμπόλεμων γραμμών, έκανε εκείνα τα Χριστούγεννα να μείνουν στην ιστορία. Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες έπαιξαν ποδόσφαιρο, αφήνοντας τις εχθροπραξίες και για λίγο την κόλαση του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, σε μία στιγμή συναδέλφωσης.
Συχνά υπήρχαν περίοδοι ανακωχής ώστε στη νεκρή ζώνη να μπορέσουν οι αντιμαχόμενοι να μαζέψουν τα νεκρά σώματα των συναδέλφων τους.
Όχι πως έχει σημασία το σκορ αλλά οι μαρτυρίες κάνουν λόγο για γερμανική νίκη με 3-2, άλλωστε σε τέτοιες συνθήκες απείχε πολύ ο οποιοσδήποτε συσχετισμός με οργανωμένη αθλητική συνάντηση και τήρηση με ακρίβεια των όρων διεξαγωγής της.
Το γκολ το έφαγε ο πόλεμος και το έβαλε η ειρήνη. Στη συγκεκριμένη περιοχή του Βελγίου, το Ploegsteert η UEFA έχει στήσει μνημείο για το συγκεκριμένο περιστατικό.
Για την ιστορία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο διαμορφώθηκαν δύο μεγάλα ρεύματα στο χώρο του αθλητισμού. Το ένα είχε σαν χαρακτηριστικό τη χρήση του αθλητισμού σαν προπαγανδιστικό εργαλείο υπέρ αντιλήψεων «επιβολής» με κάθε τρόπο και μέσο στον αντίπαλο και συνοδεύτηκε με «θεωρίες» για «ανώτερες» φυλές, χρησιμοποιήθηκε κυρίως από τον Χίτλερ, αλλά και από το Μουσολίνι, στην προσπάθειά του να δείξει έργο μέσω του αθλητισμού.
Στον αντίποδα, αναπτύχθηκε ένα ρεύμα (που έκανε και μποϊκοτάζ στην Ολυμπιάδα του 1936 στο Βερολίνο) που αντιμετώπιζε τον αθλητισμό σαν πηγή ψυχαγωγίας, συνεργασίας, σεβασμού του αντιπάλου και όχι εργαλείο επιβολής. Το γεγονός παρά τη συνέχεια, που ήταν τραγική σε ανθρώπινες απώλειες, αφού ο πόλεμος συνεχίστηκε, έμεινε στην ιστορία σαν μία από τις στιγμές, που ο αθλητισμός ενώνει τους ανθρώπους για καλό σκοπό.
Ενόσω ο πλανήτης είχε επικεντρωθεί στον έλεγχο της πανδημίας, εγένετο πριν μερικές μέρες η μεγαλύτερη ζώνη ελεύθερου εμπορίου στον κόσμο. Και το όνομα αυτής «Περιφερειακή Ολοκληρωμένη Οικονομική Εταιρική Συνεργασία», αλλά θα γίνει πιο γνωστή με το ακρωνύμιο RCEP. Η ζώνη ενσωματώνει 15 χώρες της Ασίας, του Ειρηνικού και της Ωκεανίας, που αποτελούν μια τεράστια αγορά 2,2 δισ. ανθρώπων και συγκεντρώνουν αθροιστικό ΑΕΠ ύψους 26,2 τρις δολαρίων.
Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου
Η RCEP ενοποίησε τις προϋπάρχουσες συμφωνίες μεταξύ Ινδονησίας, Σιγκαπούρης, Μαλαισίας, Ταϊλάνδης, Φιλιππίνων, Βιετνάμ, Καμπότζης, Λάος, Μπρουνέι και Μυανμάρ, που διαθέτουν την «Ένωση Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας-Asean» και εισήγαγε στην ομάδα πέντε νέους εμπορικούς εταίρους. Όμως, αυτοί δεν είναι όποιοι κι όποιοι, μια και πρόκειται για την Κίνα, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, που ποτέ δεν είχαν συνάρξει σε ανάλογη κοινή δομή. Έτσι, το νέο μπλοκ θα είναι μεγαλύτερο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και τη συμφωνία ΗΠΑ-Μεξικού-Καναδά, με δεσπόζουσα την παρουσία της Κίνας.
Το περιεχόμενο της συμφωνίας
Κατ’ αρχήν να υπογραμμιστεί πως το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Ασίας-Ειρηνικού-Ωκεανίας έχει καταφέρει μέχρι τώρα να προστατεύσει την οικονομική ανάκαμψή του χάρη στον επιτυχή έλεγχο της εξάπλωσης της πανδημίας. Έτσι, οι προαναφερόμενες χώρες διέθεταν το περιθώριο να επικεντρωθούν στη δημιουργία της RCEP, που προσδοκούν να μετατραπεί σε σημαντικό μηχανισμό για την επιτάχυνση της ανάπτυξης τους.
Προς το παρόν, βέβαια, πρόκειται για ένα βήμα, το οποίο, όμως, σε βάθος χρόνου φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε Ελεύθερη Ζώνη Εμπορίου ή ακόμη και σε τελωνειακή ένωση με χαμηλούς ως μηδενικούς δασμούς. Έτσι, το εν λόγω εμπορικό σύμφωνο προβλέπει την εξάλειψη περίπου του 90% των δασμών στις εισαγωγές μεταξύ των υπογραφόντων εντός 20 ετών από την έναρξη ισχύος, αλλά και τη θέσπιση κοινών κανόνων για το ηλεκτρονικό εμπόριο, το εμπόριο γενικότερα και την πνευματική ιδιοκτησία.
Να σημειωθεί ότι στην πρώτη φάση περιλαμβάνονται σχετικά μικρές μειώσεις δασμών σε περιορισμένο αριθμό προϊόντων και υπηρεσιών. Όμως λόγω μεγέθους ΑΕΠ και πληθυσμών, ακόμη κι αυτές οι ελαφρύνσεις αναμένεται να οδηγήσουν σε θεαματικά οικονομικά αποτελέσματα. Επιπλέον, προβλέπεται μείωση των γραφειοκρατικών διαδικασιών στις διασυνοριακές διακινήσεις με ένα μόνο έγγραφο, που θα ισχύει για όλα τα κράτη μέλη και διευκολύνσεις σε αλυσίδες παραγωγής οι οποίες χρησιμοποιούν εξαρτήματα κατασκευασμένα σε άλλη χώρα της Συμφωνίας.
Η συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ 60 ημέρες μετά την επικύρωσή της από τουλάχιστον έξι μέλη της ASEAN και τρεις χώρες εκτός ASEAN. Οποιοδήποτε κράτος μπορεί να γίνει μέλος της RCEP 18 μήνες αφού η συμφωνία θα έχει τεθεί σε ισχύ. Η Ινδία, αν και μετείχε στις αρχικές διαπραγματεύσεις, επέλεξε τελικά να αποσυρθεί λόγω ανησυχιών που σχετίζονται με φθηνές κινεζικές εισαγωγές. Το Ν. Δελχί θ α μπορεί, πάντως, να ενταχθεί ανά πάσα στιγμή. Και βέβαια, έχει ιδιαίτερη σημασία ότι για πρώτη φορά συμμετέχουν σε ένα τέτοιο σχήμα η Κίνα μαζί με την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα.
Η απουσία των ΗΠΑ και οι απώλειες τους
Η ιδέα της RCEP γεννήθηκε το 2012 αλλά κέρδισε «πόντους» όταν ο Τραμπ διέκοψε τις διαπραγματεύσεις που γίνονταν υπό την αιγίδα ΗΠΑ για την Εταιρική Σχέση του Ειρηνικού (Trans-Pacific Partnership). Ο λόγος για την εμπορική συμφωνία, που αν και δεν υλοποιήθηκε ποτέ, έμεινε γνωστή με το ακρωνύμιο ΤΡΡ και την οποία διέλυσε ουσιαστικά ο Ντόναλντ Τραμπ αποσύροντας τις ΗΠΑ τρεις μόλις ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, τον Ιανουάριο του 2017. Να σημειωθεί ότι η πρωτοβουλία για την ΤPP είχε αναληφθεί από την κυβέρνηση Ομπάμα 8 χρόνια πριν.
Τελικά, η διακυβέρνηση Τραμπ με τις κινήσεις της διευκόλυνε τη διαδικασία για την RCEP. Kι αυτό γιατί οι άλλες 11 χώρες της Αμερικανικής Ηπείρου και του Ειρηνικού που επρόκειτο να πάρουν μέρος στην ΤΡΡ, αποφάσισαν να προχωρήσουν το 2018, ερήμην της Ουάσιγκτον, σε μια άλλη εμπορική συμφωνία μεταξύ τους, που ονομάστηκε «Ολοκληρωμένη προοδευτική εταιρική σχέση του Ειρηνικού-CPTPP». Αυτή, γνωστή και ως TPP11 ή TPP-11 περιέλαβε την Αυστραλία, το Μπρουνέι, τον Καναδά, τη Χιλή, την Ιαπωνία, τη Μαλαισία, το Μεξικό, τη Νέα Ζηλανδία, το Περού, τη Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ.
Επτά από αυτές τις χώρες μετέχουν τώρα και στην RCEP, η οποία έρχεται να συνδέσει τις οικονομίες της Βόρειας και ΝΑ Ασίας και χωρών του Ειρηνικού, συνδυάζοντας τα πλεονεκτήματά τους στην τεχνολογία, τη μεταποίηση, τη γεωργία και τους φυσικούς πόρους. Επιπλέον, τα κράτη που μετέχουν εναλλακτικά ή προσθετικά στην RCEP και την CPTPP στοχεύουν να αντισταθμίσουν τις παγκόσμιες απώλειες από τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας.
Σημειωτέων ότι στην ΤΡΡ, που αδιαμφισβήτητα θα είχε αυξήσει την αμερικανική επιρροή στην περιοχή των χωρών του Ειρηνικού, δεν επρόκειτο να συμμετάσχει η Κίνα, ενώ τώρα στην RCEP το Πεκίνο έχει κύριο ρόλο. Επιπλέον, πολιτικοί και οικονομικοί αναλυτές θεωρούν απίθανο να είναι πλέον ευπρόσδεκτες στη συμφωνία αυτή οι ΗΠΑ, απλά και μόνον επειδή στην ηγεσία τους θα βρίσκεται πλέον ο Τζο Μπάιντεν. Έτσι, αρκετοί αναλυτές εκτιμούν τώρα πως πολλές αμερικανικές επιχειρήσεις θα βρεθούν με ανταγωνιστικό μειονέκτημα, καθώς θα έχουν αποκλειστεί από αυτή τη νέα ζώνη ελεύθερου εμπορίου.
Από την άλλη, σύμφωνα με μελέτη του αμερικανικού Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Peterson, η νέα συμφωνία θα οδηγήσει σε μείωση του κόστους στις εμπορικές συναλλαγές ιδιαιτέρως ανάμεσα σε Κίνα, Ιαπωνία και Ν. Κορέα, με αποτέλεσμα «την αποσύνδεση των οικονομιών της Ανατολικής Ασίας από την οικονομία των ΗΠΑ».
Εν τέλει, η όλη εξέλιξη με τις ΤPP, CPTPP και τώρα την RCEP έφερε την παραδοσιακή υπερδύναμη να μένει έξω από μεγάλες εμπορικές συμφωνίες στρατηγικής σημασίας και τον νέο κινεζικό γίγαντα να επελαύνει και να διευρύνει την οικονομική, εμπορική και έμμεσα διπλωματική και πολιτική επιρροή του σε μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Απ΄ την άλλη η αντίδραση των ΗΠΑ στο να ανακοπεί η επέλαση της Κίνας ήταν αναμενόμενη και δεν αφορά μόνον τον απερχόμενο Πρόεδρο, αλλά επίσης το μεγαλύτερο μέρος του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, καθώς και αρκετών ευρωπαϊκών κρατών. Εκείνο που κρίνεται κυρίως αφορά τις μεθόδους εμπορικών πολέμων που χρησιμοποιήθηκαν όταν ανέλαβε το τιμόνι της υπερδύναμης ο Τραμπ.
Ο κινεζικός «οδοστρωτήρας» και οι μετασχηματισμοί στην Α.Ασία και Ειρηνικό
Μέσα στη δεκαετία 2010-2020 και ιδίως από τη στιγμή που αναρριχήθηκε στην ηγεσία ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, η Κίνα άρχισε να επιδεικνύει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της. Έτσι, ενώ ο δυτικός κόσμος έχανε σταδιακά τη δεσπόζουσα θέση του στον κόσμο, ως συνεπακόλουθο και της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, το Πεκίνο επαναπροσδιόρισε τα συμφέροντά του στην Ασία, ιδιαιτέρως στη Νότια Θάλασσα της Κίνας αλλά ακόμη και στο Ινδικό Ωκεανό. Ταυτόχρονα, άρχισε να έρχεται σε αντιπαράθεση με ανταγωνίστριες δυνάμεις όπως η Ιαπωνία και η Ινδία και να επενδύει πολιτικά/οικονομικά στη Νότια Ασία, την Αυστραλία, καθώς και άλλες χώρες του Ειρηνικού.
Αυτή η άνοδος της Κίνας δημιούργησε, βέβαια, ανησυχία σε όλες τις γειτονικές της χώρες και κατά κύριο λόγο στην Ιαπωνία, με την οποία έχει παραδοσιακά σχέσεις αντιπαλότητας. Επίσης, τα μικρότερα και φτωχότερα κράτη της Ασίας έχουν θορυβηθεί. Εν τέλει, αναλυτές αποδίδουν την προσέγγιση των ασιατικών χωρών με την Κίνα –τώρα και στα πλαίσια της RCEP- ως προσπάθειά τους να συνεργαστούν μαζί της και δίχως να αμφισβητήσουν την πρωτοκαθεδρία της, με τη συσπείρωσή τους να θέσουν όρια στη δύναμή της.
Σύμφωνα με μελέτη του Ασιατικού Κέντρου Εμπορίου, ειδικά η Ιαπωνία έχει τώρα τη δυνατότητα να αντλήσει σημαντικά οφέλη από τη συμφωνία RCEP, καθώς θα αποκτήσει προνομιακή πρόσβαση στη Νότια Κορέα, αλλά και στην ίδια την Κίνα, την οποία δεν διέθετε πριν. Επίσης, χώρες που έχουν μεγάλα συμφέροντα με την Κίνα, αλλά και διαμάχες, όπως π.χ. η Αυστραλία, οι Φιλιππίνες και το Βιετνάμ, αναμένεται να δουν τις διαφορές τους να λειαίνονται.
Πως επηρεάζεται η Ευρώπη
Οι περισσότερες οικονομικές και πολιτικές αναλύσεις γύρω από τη δημιουργία της RCEP προβλέπουν ότι, εκτός από τον αποκλεισμό των αμερικανικών επιχειρήσεων, αρνητικές επιπτώσεις θα υπάρξουν και για πολλές ευρωπαϊκές εταιρίες, καθώς θα βρεθούν με ανταγωνιστικό μειονέκτημα στη νέα ζώνη ελεύθερου εμπορίου.
Περισσότερο από όλα τα ΜΜΕ στην Ευρώπη, ήταν ο γερμανικός Τύπος που ασχολήθηκε με τις εξελίξεις γύρω από την RCEP. Oι σοβαρές γερμανικές εφημερίδες και ιστοσελίδες αφιέρωσαν άρθρα και αναλύσεις, τα οποία αντιλαμβάνονται τη νέα ζώνη ελεύθερου εμπορίου ως προειδοποιητική βολή για τη Γερμανία και ενδεχομένως για το σύνολο της Ευρώπης. Επίσης, δεξαμενές σκέψεις στην ΕΕ εκτιμούν πως στο μέλλον η έως τώρα κατ’ εξοχήν εξαγωγική δύναμη της Κίνας δεν θα εξαρτάται τόσο από τις πωλήσεις των προϊόντων της στις μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές, όπως η Γερμανία και η Γαλλία. Προβλέπουν, επίσης, πως οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα βρίσκονται σε μειονεκτική θέση εφόσον θα παράγουν στην Ασία ή όταν θα επιδιώκουν να προωθήσουν τα προϊόντα τους στις ασιατικές οικονομίες.
Επίσης, τα γερμανικά ΜΜΕ θυμίζουν πως η Ε.Ε. δεν κατάφερε έως τώρα να συνάψει η ίδια μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Ένωση των Χωρών Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN), η δε γερμανική προεδρία στην ΕΕ απέτυχε –και λόγω των επιπτώσεων του κορωνοϊού να συγκαλέσει μια ειδική σύνοδο της Ένωσης με την Κίνα. Σ’ αυτήν επρόκειτο να τεθούν επί τάπητος όλα τα θέματα και τα προβλήματα που έχουν οι δύο πλευρές στην οικονομία, αλλά και σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Ωστόσο η ΕΕ οφείλει να συνεχίσει την αναζήτηση τρόπων για να προστατεύσει τις αρχές και τα συμφέροντά της και να παρακολουθήσει στενά τις εξελίξεις στην Ασία, ενδεχομένως πλέον και σε περισσότερη συνεργασία με τις ΗΠΑ του Μπάιντεν.
Φουρνιώτες πρόσφυγες πολέμου – O Ι. Μαρούσης στο ert.gr 25 Μαρτίου 2017
Τη δικιά τους σημαντική συμβολή είχαν οι Φουρνιώτες στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τόσο με τη διαφυγή τους που εξασφάλισε την επιβίωσή τους, όσο και με τη δράση τους στις συμμαχικές δυνάμεις.Το ert.gr συνομίλησε με το Δήμαρχο Φούρνων Κορσεών και απόγονο προσφυγικής οικογένειας Ιωάννη Μαρούση, όσο και με την αδελφή του Μαρίτσα Μαρούση.
-Πώς βίωσαν οι Φούρνοι την κατοχική περίοδο;
Το Αλατσονήσι στο αριστερό άκρο του χάρτη
Δήμαρχος Φούρνων Κορσεών Ιωάννης Μαρούσης: Oι Ιταλοί έδιναν περιορισμένο αριθμό αδειών αλιείας, με την προϋπόθεση να είναι πίσω οι βάρκες το απόγευμα. Βεβαίως είχαν τον κεντρικό έλεγχο και τη διανομή των αλιευμάτων, συνεπώς η αλιεία δεν ήταν ικανή να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της πείνας. Οι Φουρνιώτες σώθηκαν από το «Αλατσονήσι» ένα μικρό νησάκι στη συστάδα των Φούρνων Κορσεών, στο οποίο φώλιαζαν κατά χιλιάδες στις σπηλιές του θαλασσοπούλια που εμείς τα λέμε «κέφους» ή «μύχους».
Κέφος
Από αυτά επιβίωσαν οι Φουρνιώτες και μάλιστα εκτός από αυτά που τρώγαμε, παστώναμε αρκετά και τα πηγαίναμε στη Σάμο, από όπου παίρναμε λάδι ή άλλα προϊόντα. Επίσης στο νησάκι έβγαιναν και χόρτα, ενώ μαζεύαμε και αλάτι.
-Ποιός ήταν ο βασικός λόγος που οδήγησε στις αποφάσεις για να γίνει το προσφυγικό ταξίδι;
-Θα λέγαμε ότι ο βασικός λόγος της απόφασης για το προσφυγικό ταξίδι ήταν η πείνα, επίσης όσοι είχαν κορίτσια φοβόντουσαν και για άλλου είδους προβλήματα από τις κατοχικές δυνάμεις.
Όταν συνθηκολόγησαν οι Ιταλοί, οι Γερμανοί δεν είχαν σταθερή παρουσία στους Φούρνους, αλλά όπως έκαναν και σε άλλα νησιά, έρχονταν – επέδραμαν για λίγες ημέρες και μετά έφευγαν.
-Μιλήστε μας για το ταξίδι της οικογένειάς σας.
-Η δικιά μου οικογένεια έφυγε με μία βάρκα στην οποία μπήκαν μέσα 20 άτομα και πήγε με τη βάρκα και κουπιά και πανιά, μέχρι την Κύπρο.
Μάλιστα ο πατέρας μου παρουσίασε σαν καπετάνιο της βάρκας στους Εγγλέζους έναν 16χρονογια να σιγουρευτεί ότι θα τύχει καλής μεταχείρισης και έτσι έγινε αφού οι Εγγλέζοι θαύμασαν τις ναυτικές του ικανότητες, να μπορέσει δηλαδή ένας νεαρός να κάνει ένα τέτοιο ταξίδι υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες.
Εκεί είχαμε καλή αντιμετώπιση και στην Κύπρο αλλά και στην Τουρκία όσοι Φουρνιώτες πήγαν αυτό μαρτυρούν, και ο πατέρας (Γεώργιος Μαρούσης) υπηρέτησε σε στολίσκο καϊκιών που έκανε δολιοφθορές, μετέφερε συνδέσμους, τρόφιμα στους κατοίκους των νησιών κλπ.
Τα παιδιά πήγαν σε κυπριακά σχολεία.
Πρέπει να πούμε ότι το φαινόμενο της φυγής των Φουρνιωτών στην προσφυγιά ήταν μαζικό και έφυγε μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Μαρίτσα Μαρούση: Κάναμε 17 μέρες ταξίδι χωρίς άγκυρα γιατί την είχαν πάρει οι Ιταλοί. Φύγαμε εμείς η οικογένειά μου και άλλες μία – δύο οικογένειες.
η πρώτη στάση στο Αγαθονήσι
Κάναμε στάση στο Αγαθονήσι και μετά στην Τουρκία, ακολούθως στο Μποντρούμ και γενικά κατεβήκαμε με πορεία πλάι στα παράλια της Τουρκίας. Όπου συναντούσαμε Τούρκους, όταν πλησιάζαμε τις ακτές είχαν πολύ καλή συμπεριφορά απέναντί μας, μας έδιναν φρούτα, τρόφιμα, προμήθειες για να συνεχίσουμε το ταξίδι μας. Στην Κύπρο περάσαμε και μείναμε στον Καραβά (εκεί για καραντίνα), ακολούθως στο χωριό Ζύγι, στην Κερύνεια, στο Βαρώσι και στο Μαυροβούνι.
Φύγαμε το 1941 και γυρίσαμε το 1945 με το υπερωκεάνιο «Βασίλισσα Φρειδερίκη», μετά το τέλος του πολέμου, που μας άφησε στη Χίο, όπως και άλλους πρόσφυγες και από εκεί με καΐκι επιστρέψαμε στους Φούρνους.
Στην Άγκελα Μέρκελ δεν αρέσει να φορά το κοστούμι του διπλωμάτη. Μπορεί να είναι κατάλοιπο του παρελθόντος, αλλά είναι φανερό ότι η γερμανίδα καγκελάριος δεν αισθάνεται καθόλου άνετα όταν έχει ν’ αντιμετωπίσει γεωπολιτικές διαφορές με βαθιές ρίζες στο παρελθόν, όπως είναι τα ελληνοτουρκικά ζητήματα. Γενικότερα, το Βερολίνο προτιμά εδώ και αρκετές δεκαετίες να παίζει το παιχνίδι της οικονομικής- εμπορικής και νομισματικής- διπλωματίας, αποφεύγοντας ν’ αναμιχθεί ευθέως ή πλαγίως στη γεωστρατηγική σκακιέρα, ειδικά όταν αυτή αφορά ευαίσθητες περιοχές, όπως η Ανατολική Μεσόγειο.
Η Γερμανία ατύχησε στην πρωτοβουλία μεσολάβησης που τρέχει- στο προσκήνιο και το παρασκήνιο- τους τελευταίους μήνες για να γεφυρώσει τις διαφορές της Αθήνας με την Άγκυρα. Στην ανεξέλεγκτα προκλητική τακτική του Ερντογάν, τόσο στον Έβρο, όσο και στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, το Βερολίνο, στο πλαίσιο της γερμανικής προεδρίας, τήρησε μια στάση που λίγο απέχει απ’ αυτό που στο παρελθόν χαρακτηρίστηκε «επιτήδειος ουδέτερος». Ορισμένες σκληρές ρητορικές διατυπώσεις έναντι της Τουρκίας, μια- δυο επισκέψεις και ευχολόγια του γερμανού Υπουργού Εξωτερικών Χάικο Μάας στην Αθήνα, αλλά από ουσία τίποτα. Προτεραιότητα των διόλου αποφασιστικών Γερμανών ήταν ν’ αποφευχθεί πάση θυσία μια ελληνοτουρκική σύρραξη με ανεξέλεγκτες επιπτώσεις, την ώρα μάλιστα που οι Αμερικανοί είχαν τεθεί από μόνοι τους εκτός παιχνιδιού. Έλειπε δηλαδή από την εξίσωση ο παράγοντας που ως άλλος από μηχανής Θεός θα παρενέβαινε, όπως στο παρελθόν, δίνοντας μια κάποια έξοδο διαφυγής στους εμπλεκόμενους. Απίστευτο, κι όμως αληθινό: Το Βερολίνο δεν θα μπορούσε να σηκώσει τέτοιο βάρος.
Το επιστέγασμα- και ταυτοχρόνως πρόπλασμα του τι πρόκειται να συμβεί στη Σύνοδο Κορυφής της 10ης Δεκεμβρίου- ήρθε χθες στη συζήτηση της Μέρκελ με εκπροσώπους επιτροπών του Ευρωκοινοβουλίου. Στην Τουρκία «οφείλεται μεγάλος σεβασμός» είπε η καγκελάριος, καθώς έχει δεχθεί τους περισσότερους πρόσφυγες από τον πόλεμο στη Συρία, «στον οποίο συνέβαλαν και χώρες της Δύσης». Ενόψει, λοιπόν, της συζήτησης για κυρώσεις έναντι της Τουρκίας εξαιτίας της αναθεωρητικής πολιτικής της στα ευρωπαϊκά σύνορα, η Μέρκελ κραδαίνει εντός κι εκτός Γερμανίας το φόβητρο του προσφυγικού ζητήματος. Αυτό ήταν, άλλωστε, το μοναδικό πρόβλημα, που κατά τη διάρκεια της πολυετούς θητείας της, την ανάγκασε να πληρώσει βαρύ πολιτικό και εκλογικό κόστος. Και είναι ταυτοχρόνως, το υπ’ αριθμόν δύο- μετά την υγειονομική κρίση και τις επιπτώσεις της- θέμα που απασχολεί τις χώρες της κεντρικής και της βόρειας Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας. Μην πιέζετε, λοιπόν, πολύ τους Τούρκους για να μην βρεθούμε ξανά προ απροόπτου με χιλιάδες πρόσφυγες να κατακλύζουν τα σύνορά μας. Αυτό είναι το μήνυμα της Μέρκελ στους λοιπούς 26, μέσω μάλιστα του Ευρωκοινοβουλίου. Σημειωτέον ότι το Ευρωκοινοβούλιο λίγες μόλις μέρες πριν ψήφισε με μεγάλη πλειοψηφία υπέρ της λήψης κυρώσεων κατά της Άγκυρας. Μέσα σε αυτήν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα προέκυψε και το προσεκτικά διατυπωμένο μήνυμα του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών στις 26 Νοεμβρίου, το οποίο πέρα από την ανάδειξη της όψιμης και ψευδεπίγραφης διαλλακτικότητας της Άγκυρας, έφερνε τους Ευρωπαίους, προφανώς ματαίως, προ των ευθυνών τους.
Για την Μέρκελ είναι σχεδόν αδύνατο ν’ αναφέρει δημοσίως ότι κινητήρια δύναμής της στην πολιτική έναντι της Άγκυρας είναι οι αξιολογότατες οικονομικές σχέσεις της χώρας της με την Τουρκία. Η καγκελάριος προσπαθεί εν μέσω της συγκυρίας του κορονοϊού να κερδίσει χρόνο. Σε λίγες μέρες, άλλωστε, η γερμανική προεδρία εκπνέει, ενώ από τις 20 Ιανουαρίου και την αλλαγή ηγεσίας στις ΗΠΑ όλοι αναμένουν μια πιο συγκροτημένη παρουσία της Ουάσινγκτον στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η γερμανική προεδρία απέχει παρασάγγας από το να θεωρηθεί επιτυχημένη, τουλάχιστον όσον αφορά τα δύο μείζονα ζητήματα διεθνούς χαρακτήρα με τα οποία ασχολήθηκε. Το πρώτο, βάσει προγράμματος, ήταν το Μεταναστευτικό με προτεραιότητα την ψήφιση του νέου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Το δεύτερο, εκτάκτως, ήταν η ελληνοτουρκική κρίση, η χειρότερη ίσως μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974. Δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει φυσικά τις προκλήσεις του κορονοϊού και του Ταμείου Ανάκαμψης, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η λεγόμενη και «ατμομηχανή της Ευρώπης» θα πρέπει να εμφανίζεται τόσο αναιμική στα ζητήματα διεθνών σχέσεων που κλονίζουν τη συνοχή της Ένωσης. Αλλά όπως είπαμε στην αρχή, στους Γερμανούς αρέσει περισσότερο να παίζουν μπάλα στο γήπεδο της οικονομίας.
Η αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οίκο εκτιμάται ότι θα αποτελέσει σημείο καμπής για την πολιτική των ΗΠΑ. Ειδικά στην εξωτερική πολιτική η εκλογή Μπάιντεν στο τιμόνι της υπερδύναμης του πλανήτη αναμένεται να αλλάξει πολλά, μεταξύ των οποίων θα περιληφθεί σε ένα βαθμό και η σημερινή μορφή των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας. Απ’ την άλλη και στην Ευρώπη ορισμένοι θεωρούν πως έχει φτάσει ο κόμπος στο χτένι στις σχέσεις της ΕΕ με την Τουρκία και ότι η ισχύουσα κατάσταση πρέπει να αλλάξει. Ωστόσο, η αναμόρφωση των ισορροπιών μεταξύ της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών με την Άγκυρα δύσκολα να οδηγήσει την Τουρκία να βρεθεί πλήρως μεταξύ «αμερικανικής σφύρας» και «ευρωπαϊκού άκμονος», γιατί, ότι κι αν κάνει, θα παραμένει χρήσιμη.
Του Πολυδεύκη Παπαδόπουλου
Η νέα πραγματικότητα με τις ΗΠΑ
Ορισμένες αλλαγές στην νέα πολιτική της Ουάσιγκτον για την περιοχή μας και σε σχέση με την Τουρκία πρέπει να θεωρούνται δεδομένες. Π.χ. οι περισσότερες δεξαμενές σκέψεις προβλέπουν ότι οι ΗΠΑ θα αναζητήσουν έναν πιο ενεργό ρόλο στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Αυτό από μόνον του περιορίζει το κενό που είχε δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια και το οποίο εκμεταλλεύτηκε ο Ερντογάν επιχειρώντας να δημιουργήσει τετελεσμένα στην περιοχή.
Ακόμη, σε μία προεδρία Μπάιντεν τελειώνουν οι στενοί προσωπικοί δεσμοί του Προέδρου με τον Ερντογάν και οι προσωπικές χάρες της περιόδου Τραμπ. Αυτές αφορούσαν π.χ. το φρενάρισμα των αμερικανικών κυρώσεων που θέσπισε το Κογκρέσο κατά της Τουρκίας για την αγορά των ρωσικών πυραύλων S-400 ή ένα μεγάλο πρόστιμο για το σκάνδαλο με την τουρκική τράπεζα Hulkbank, την οποία οι αμερικανικές αρχές κατηγορούν ότι διευκόλυνε το Ιράν να ξεπερνά το οικονομικό εμπάργκο των ΗΠΑ.
Επίσης, στο πρόσφατo παρελθόν η Άγκυρα προκάλεσε πολλές φορές τις ΗΠΑ, αλλά ο Τραμπ, παρά τις απειλές, δεν προχώρησε ποτέ σε πράξεις. Π.χ. ο Αμερικανός πρόεδρος είχε απειλήσει ότι θα «καταστρέψει οικονομικά» την Τουρκία σε περίπτωση που εισβάλλει στη βόρεια Συρία. Παρόλα αυτά, η Άγκυρα ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2019 στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της κουρδικής παραστρατιωτικής οργάνωσης YPG, στενό σύμμαχο των Αμερικανών και η τουρκική διπλωματία απέτρεψε τα χειρότερα. Έτσι σε συνάντηση, μετά λίγες μέρες, στην Άγκυρα, μεταξύ του προέδρου Ερντογάν και του Αμερικανού Αντιπροέδρου Μάικ Πενς συμφωνήθηκε πενθήμερη εκεχειρία στη βόρεια Συρία για τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας από την οποία θα αποσύρονταν οι δυνάμεις της YPG. Ως αντάλλαγμα οι ΗΠΑ δεν επέβαλλαν κυρώσεις στη Τουρκία. Τελικά η μόνη κύρωση που υπέστη η Τουρκία για όσα έχει κάνει τα τελευταία χρόνια ήταν η αποβολή της από το πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών F-35, αλλά κι αυτό μόνον εξαιτίας της αγοράς των S400.
Ο Τζο Μπάιντεν, από την πλευρά του, έχει τηρήσει επικριτική στάση έναντι της Τουρκίας. Π.χ. τον περασμένο Δεκέμβριο προσκεκλημένος σε εκπομπή της αμερικανικής τηλεόρασης, ως υποψήφιος τότε των Δημοκρατικών, είχε χαρακτήρισε τον Τούρκο Πρόεδρο «αυταρχικό», καλώντας ταυτόχρονα την αντιπολίτευση στην Τουρκία να «νικήσει τον Ερντογάν».
Επίσης, ο ορισθείς από τον Μπάιντεν για νέος Υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν είχε το 2017 τοποθετηθεί υπέρ μιας προσέγγισης, όπου οι ΗΠΑ ταυτόχρονα θα υποστήριζαν τις κουρδικές πολιτοφυλακές στην απελευθέρωση της Ράκα από το Ισλαμικό Κράτος αλλά και θα στήριζαν την προσπάθεια της Τουρκίας να αποκτήσει μια βάση στην συριακή πόλη Αλ-Μπαμπ, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία. Απ΄ την άλλη είχε υποστηρίξει ότι εάν οι ΗΠΑ κληθούν να επιλέξουν ανάμεσα στις κουρδικές πολιτοφυλακές και την Τουρκία προφανώς η τελευταία θα θεωρηθεί σημαντικότερος σύμμαχος. Επίσης, τον περασμένο Ιούλιο σε ομιλία του στο Hudson Institute δήλωσε ότι «ασφαλώς και θέλουμε να βρούμε έναν τρόπο να έχουμε μια πιο παραγωγική και θετική σχέση με την Τουρκία, όμως αυτό απαιτεί και η ίδια η τουρκική κυβέρνηση να θέλει το ίδιο». Στην ίδια ομιλία δήλωσε ότι δεν θέλει να υποβαθμίσει τις συγκρούσεις που υπάρχουν με την Τουρκία και πως μετά την εκλογή του Μπάιντεν προτεραιότητα θα είναι να συναντηθούν οι δύο ηγέτες για «μία άμεση και ανοιχτή συνομιλία». Και τέλος, λίγες μέρες πριν τις αμερικανικές εκλογές, ο Μπλίνκεν έκανε μία ανάρτηση στο Twitter σχετικά με την Τουρκία, εκφράζοντας την απογοήτευσή του σχετικά με τις δηλώσεις του Ερντογάν και του νικητή των τουρκοκυπριακών προεδρικών εκλογών, Ερσίν Τατάρ, υπέρ της λύσης των δύο κρατών στο Κυπριακό.
Οι κινήσεις προσαρμογής εκ μέρους της Τουρκίας
Απέναντι σ’ όλα τούτα, ο Ερντογάν και το σύστημά του φαίνεται να δείχνουν αρκετά γρήγορα αντανακλαστικά προσαρμογής στη νέα πραγματικότητα και δημιουργίας γεφυρών με την καινούργια αμερικανική ηγεσία. Έτσι, αν και ο Ερντογάν προτιμούσε σίγουρα μια επανεκλογή Τραμπ, η ήττα του τελευταίου δεν σημαίνει αυτόματα ραγδαία επιδείνωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων
O τούρκος πρόεδρος συνεχάρη, με μια καθυστέρηση λίγων ημερών τον Τζο Μπάιντεν για την εκλογή του, τον οποίο γνωρίζει, πάντως, καλά από την εποχή που ήταν αντιπρόεδρος του Ομπάμα. Επίσης, η τουρκική διπλωματία και τα λόμπι που έχει επιστρατεύσει στην Ουάσιγκτον κινούνται τώρα με πρώτη προτεραιότητα να διασφαλίσουν πως η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν δεν θα επιβάλει κυρώσεις για τους S-400 και δεν θα προχωρήσει με την υπόθεση της Halkbank για τη συμμετοχή της στην διευκόλυνση του Ιράν να εξουδετερώνει τις οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ.
Στη νέα τακτική Ερντογάν μπορεί να ενταχθεί και η παραίτηση του γαμπρού του και υπουργού Οικονομίας Μπεράτ Αλμπαϊράκ. Εκτός από τις αποτυχίες οικονομικής πολιτικής που του προσάπτουν μέσα στην Τουρκία και την αλλαγή νομισματικής πολιτικής που τώρα επιχειρεί ο Ερντογάν, ο Αλμπαϊράκ ήταν γνωστός για τους προσωπικούς δεσμούς του με το περιβάλλον Τραμπ και τον περιβόητο γαμπρό και σύμβουλό του Τζάρετ Κούσνερ, ενώ το όνομά του έχει εμπλοκή και με την υπόθεση της Halkbank. Eπομένως, η απομάκρυνσή του είναι και μια κίνηση καλής θέλησης προς τη νέα αμερικανική διοίκηση.
Επιπλέον για όλους τους λόγους που προαναφέρονται, η επιλογή του Άντονι Μπλίνκεν ως υπουργού Εξωτερικών είναι μια σχετικά καθησυχαστική επιλογή για την Άγκυρα. Το φιλελεύθερο διπλωματικό κατεστημένο των ΗΠΑ, που εν πολλοίς εκφράζει, μπορεί να θελήσει να είναι πιο αυστηρό με την Τουρκία, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν επιθυμεί να την αποξενώσει από τη δυτική συμμαχία και να διοχετεύσει την γεωπολιτική και γεωοικονομκή ισχύ της προς την πλευρά της Ρωσίας ή και της Κίνας. Και οι παράμετροι θα αποτελέσουν, όπως φαίνεται, και το όριο των όποιων αμερικανικών παρεμβάσεων προς την Τουρκία για τη διόρθωση της στάσης της στην Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο. Όσο κι αν η «θεσμική Αμερική» κατανοεί και στηρίζει ορισμένες από τις ελληνικές και κυπριακές θέσεις, υπάρχει πάντα ένα όριο για την αντίδραση απέναντι στην Τουρκία, κι αυτό δεν αναμένεται να αλλάξει την περίοδο Μπάιντεν, όπως δεν είχε αλλάξει και την εποχή Ομπάμα.
Η υπομονή της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Αναπροσαρμογές και επανατοποθετήσεις αναμένονται αυτή την εποχή και στις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ, μια ο κόμπος για τον Τούρκο πρόεδρο έχει έρθει στο χτένι όπως χαρακτηριστικά γράφει, η γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung. «Η πολιτική στοχευμένων προκλήσεων στην αναζήτηση πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μεσόγειο, η επιθετική, μιλιταριστική εξωτερική πολιτική από τη βόρεια Αφρική μέχρι τον νότιο Καύκασο κι ακόμη και ο τρόπος μεταχείρισης της αντιπολίτευσης στη χώρα του, που συχνά ξεπερνά κάθε όριο κράτους δικαίου, φέρνουν κάποια στιγμή το λογαριασμό για την πολιτική του τύπου ‘κανείς δεν μπορεί να τα βάλει μαζί μου’,» σημειώνει η εφημερίδα.
Μάλιστα, στα προαναφερόμενα ήρθε να προστεθεί τις προηγούμενες μέρες το επεισόδιο μεταξύ της γερμανικής φρεγάτας «Αμβούργο» και τουρκικού φορτηγού πλοίου, όταν η πρώτη, στα πλαίσια της επιχείρησης «IRINI” της ΕΕ, προσπάθησε να ελέγξει αν το δεύτερο μετέφερε όπλα στη Λιβύη, παραβιάζοντας το διεθνές εμπάργκο όπλων. Το τουρκικό σκάφος αρνήθηκε τη νηοψία και η Άγκυρα κατηγόρησε στη συνέχεια το γερμανικό πλοίο για απόπειρα πειρατείας, με κατευθυντήριο νου Έλληνα αξιωματικό του ναυτικού, ο οποίος συντόνιζε το συγκεκριμένο κομμάτι της επιχείρησης “IRINI”.
Οι πιθανότητες κυρώσεων
Σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες έχει διαμορφωθεί βαρύ κλίμα για την Άγκυρα και έχουν αυξηθεί οι φωνές για την επιβολή κυρώσεων στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής στις 10 και 11 Δεκεμβρίου.
Πλην της Ελλάδας και της Κύπρου, είναι η Γαλλία και η Αυστρία που ζητούν κυρώσεις άμεσα. Το Παρίσι, μάλιστα, ενδεχομένως να θέσει στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το θέμα της συμπεριφοράς της Τουρκίας στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά και των προτροπών της Άγκυρας για μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων σε ορισμένες μουσουλμανικές χώρες, με φόντο την αντιπαράθεση για τα σκίτσα του προφήτη Μωάμεθ. Απ΄ την άλλη στο Βερολίνο επικρατεί εκνευρισμός μετά την αποτυχία διαμεσολάβησης και το κοινοβούλιο της Ολλανδίας ζήτησε εμπάργκο όπλων στην Τουρκία.
Ωστόσο, η Ολλανδία, μαζί με την Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και τη Σουηδία συγκροτούν το στρατόπεδο εκείνων των χωρών που δεν επιθυμούν σκληρή αντιμετώπιση της Τουρκίας και για ίδιο όφελος και διότι θεωρούν πως δεν πρέπει να γίνουν ενέργειες που να αποκόψουν οριστικά την Άγκυρα από την Ευρώπη. Οι υπόλοιπες 18 χώρες μέλη είτε παραμένουν ουδέτερες και είτε μετακινούνται προς τη μια ή την άλλη θέση, αναλόγως των περιστάσεων (π.χ. την αυστηρότερη στάση προς την Τουρκία έχουν κατά καιρούς υποστηρίξει η Σλοβακία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, η Δανία, ενώ έμμεση υποστήριξη προς την Άγκυρα έχουν προσφέρει η Βουλγαρία, η Μάλτα, η Ουγγαρία, η Φινλανδία κλπ.). Επομένως, ενώ γενικά η Τουρκία βρίσκει ολοένα και λιγότερη κατανόηση μεταξύ των εταίρων, δεν είναι βέβαιο πόσες χώρες μέλη θα συνταχθούν ακόμη και τώρα υπέρ της επιβολής κυρώσεων στην Αγκυρα, με το επιχείρημα μάλιστα πως είναι προτιμότερο να αναλάβει πρώτα η Προεδρία Μπάιντεν στις ΗΠΑ και να δώσει δείγματα για την νέα αμερικανική πολιτική σε σχέση με την Τουρκία και την Α. Μεσόγειο. Σ’ αυτό δε το πλαίσιο, η τοποθέτηση των εταίρων στο πλευρό της Ελλάδας και της Κύπρου για το παράνομο ορισμένων ερευνητικών δραστηριοτήτων της Τουρκίας για πετρέλαιο και αέριο στην περιοχή είναι περισσότερο ρητορική και λιγότερο αποφασιστική, με εξαίρεση την υποστήριξη που παρέχουν η Γαλλία και η Αυστρία.
Τα νέα «ευρωπαϊκά ανοίγματα» της Τουρκίας
Το τελευταίο διάστημα είναι εμφανής η προσπάθεια της τουρκικής ηγεσίας να ρίξει τους τόνους της αντιπαράθεσης με την Ευρώπη, τουλάχιστον φραστικά, με τον τούρκο πρόεδρο να μιλά για τον προσανατολισμό της χώρας του προς Δυσμάς. «Σχεδιάζουμε να χτίσουμε το μέλλον μας μαζί με την Ευρώπη», καθώς βλέπουμε τον εαυτό μας ως αναπόσπαστο κομμάτι της Ευρώπης» δήλωσε πριν λίγες μέρες ο Ερντογάν. Μάλιστα σε παρέμβασή του, μέσω βιντεοδιάσκεψης, στο συνέδριο του κόμματός του AKP, κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε διάλογο, προσθέτοντας ότι «αναμένουμε από την ΕΕ να τηρήσει τις υποσχέσεις της, να μην μεροληπτεί σε βάρος μας ή τουλάχιστον να μην γίνει ένα εργαλείο για τη δημιουργία εχθροτήτων εναντίον της χώρας μας
Αρκεί αυτό για να πέσει στα «μαλακά» η Άγκυρα στην επικείμενη Σύνοδο; Ξεκάθαρη απάντηση δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή. Τα μέτωπα είναι πολλά, καθώς πέρα από τις παράνομες ενέργειες στην Α.Μεσόγειο και την παραβίαση των αποφάσεων του ΟΗΕ στα Βαρόσια, υπάρχει δυσαρέσκεια και προβληματισμός για τις τουρκικές παρεμβάσεις στην Λιβύη, τη Συρία και τον Καύκασο. Π.χ. ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Υβ Λε Ντριάν, απάντησε σε όλα αυτά πως «δεν αρκεί ότι εδώ και 2-3 ημέρες, διαπιστώνουμε κατευναστικές δηλώσεις εκ μέρους του Προέδρου Ερντογάν, χρειάζονται πράξεις». Επίσης, κι αρκετές άλλες χώρες δεν θα ήθελαν να πληγεί και πάλι το κύρος της ΕΕ από αποφάσεις κατευνασμού της Άγκυρας, που μετά θα υπερκεραστούν από κινήσεις του Ερντογάν.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η κυβέρνηση παρακολουθεί με καχυποψία τις κινήσεις του Τούρκου προέδρου και επιμένει στις κυρώσεις αν δεν υπάρξουν έμπρακτες αποδείξεις για την αλλαγή στάσης. Βασική εκτίμηση της Αθήνας είναι ότι στόχος μιας προσωρινής μεταστροφής της Άγκυρας αποτελεί η αποφυγή κυρώσεων στην Σύνοδο Κορυφής και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει αμέσως μετά να επανέλθει στον δρόμο των προκλήσεων. Π.χ η ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Ενέργειας για ολοκλήρωση των ερευνών του Oruc Reis στις 29 Νοεμβρίου και την απόσυρση του από την περιοχή είναι πιθανό να εντάσσεται σε αυτή την τακτική και όχι σε μια ειλικρινή προσπάθεια να σταματήσει τις παράνομες δραστηριότητες στην Α.Μεσόγειο.
Το κλίμα στην ΕΕ ενόψει Συνόδου Κορυφής
Εν τέλει, μπορεί να επιχειρήσει κανείς να κάνει μια σύνοψη όλων των απόψεων που υπάρχουν αυτή την στιγμή στην ΕΕ μέσα από δύο δημοσιεύματα γερμανικών εφημερίδων: Το πρώτο είναι και πάλι της Süddeutsche Zeitung, η οποία διακρίνει στον Ερντογάν κάποιον πραγματισμό, που τον έχει οδηγήσει μέχρι τώρα σε ξαφνικές αλλαγές στην πολιτική του. «Υπό αυτήν την έννοια η ρήση του ότι βλέπει την Τουρκία εντός της Ευρώπης θα πρέπει να αντιμετωπιστεί από την μια πλευρά με τον απαιτούμενο σκεπτικισμό. Από την άλλη όμως μέσα από οπορτουνιστικές και αμφιλεγόμενες κινήσεις προκύπτουν συχνά δυνατότητες σε πολιτικό πεδίο. Και σε σχέση με την Τουρκία ο στρατηγικός στόχος θα πρέπει να παραμείνει η παραμονή της χώρας στην Ευρώπη» επισημαίνει η εφημερίδα.
Επίσης η Augsburger Allgemeine σε δημοσίευμα της με τίτλο «Τι κρύβεται πίσω από τη νέα αγάπη του Ερντογάν για την Ευρώπη;» αναφέρει αναλυτικά στοιχεία γύρω από τη συγκρουσιακή πολιτική της Τουρκίας, τις παράνομες, όπως αποκαλεί η ΕΕ, αξιώσεις της στα παράλια των ελληνικών νησιών, τις συνεχείς παρατάσεις των Navtex για ερευνητικό της πλοίο και διαπιστώνει: «Με τη νέα ομολογία του για την Ευρώπη ο Ερντογάν θέλει να αποτρέψει τις κυρώσεις που απειλεί να επιβάλλει η ΕΕ. Κι αυτό γιατί κυρώσεις της Ευρώπης ενδέχεται να δώσουν το οριστικό χτύπημα στην ήδη κλονισμένη τουρκική οικονομία».
Ήταν νύχτα της 30ης Νοεμβρίου του 1943 όταν σημειώθηκε ένα από τα πιο στυγερά εγκλήματα στην περίοδο της κατοχής. Τα νοσοκομεία της Αθήνας είχαν υποδεχτεί μεγάλο μέρος από τους 15.000 ανάπηρους του ελληνοϊταλικού πολέμου.
Εκτός από την περίθαλψη που τους προσέφεραν τα νοσοκομεία, οι ανάπηροι είχαν δραστηριοποιηθεί και σε όσα στελέχη της κατοχικής κυβέρνησης χρησιμοποιούσαν τα αξιώματα με τις πλάτες των Γερμανών και λυμαίνονταν τα νοσοκομεία.
Οι ανάπηροι είχαν μεγάλη συμμετοχή και στις κατοχικές κινητοποιήσεις, όπως στην κατάθεση στεφανιού στις 28 Οκτώβρη 1941 στον Άγνωστο Στρατιώτη (η συμμετοχή τους υπολογίστηκε σε 2.000), αλλά και σε πολλές άλλες αντίστοιχες κινητοποιήσεις, με τις νοσοκόμες να σπρώχνουν τα καροτσάκια, να υποβαστάζουν τους κουτσούς ή να οδηγούν τους τυφλούς.
Δεν έλειψαν και από τη νικηφόρα κινητοποίηση της 3ης Μαρτίου 1943 που ματαίωσε την πολιτική επιστράτευση και έτσι αρκετοί που θα πήγαιναν στα γερμανικά εργοστάσια ή στο ανατολικό μέτωπο, σε ένα ταξίδι χωρίς γυρισμό, γλίτωσαν τις ζωές τους. Συμμετείχαν σε κινητοποιήσεις με διεκδικήσεις τη βελτίωση των όρων ζωής, διατροφής και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Επίσης στην 25η Μαρτίου 1942 στην εθνική επέτειο του 1821, συμμετείχαν στη μεγάλη κινητοποίηση που χτυπήθηκε από τις ιταλικές δυνάμεις κατοχής.
Επιχειρήθηκε η εφαρμογή ενός σχεδίου που προέβλεπε τη μεταφορά των αναπήρων στα Μέθανα, σε ένα πρόχειρο νοσοκομείο, όπου εκεί μακριά από την πρωτεύουσα θα ήταν πιο εύκολος ο αφανισμός τους. Οι αντιδράσεις των αναπήρων ματαίωσαν το σχέδιο αυτό.
Εκείνο το βράδυ, στις 3 τα ξημερώματα και ενώ υπολογίζονταν σε 3.000 οι ανάπηροι που βρίσκονταν στα νοσοκομεία της Αθήνας, Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών την προσωπική καθοδήγηση του αρχιγκεσταπίτη Φον Στρόουπ, περικύκλωσαν 19 νοσοκομεία με πυροβολισμούς, λογχισμούς και βρισιές μετέφεραν περίπου 800 ανάπηρους στα στρατόπεδα Χατζηκώστα και Χαϊδαρίου.
Παράλληλα ό,τι μπορούσε να έχει κάποια αξία από τον εξοπλισμό των νοσοκομείων λεηλατήθηκε από τους εισβολείς. Εκτελέστηκαν 283 ανάπηροι. Όμως και όσοι παρέμειναν στο Χαϊδάρι, είτε επιλέχτηκαν για εκτέλεση σε άλλες στιγμές, είτε τους μετέφεραν σε γερμανικά στρατόπεδα απ’ όπου δεν γύρισαν ποτέ.
Το έγκλημα καταδίκασε ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός.
Όσοι επέζησαν, τη 12η Οκτωβρίου 1944, που απελευθερώθηκε η Αθήνα, βγήκαν μαζί με τις νοσοκόμες στους δρόμους.
Στο Νοσοκομείο Σωτηρία ανεγέρθηκε μνημείο για τους εκτελεσθέντες αναπήρους.
Ήταν 23 Αυγούστου 1982 όταν η Βουλή αναγνώρισε με την ψήφιση του νόμου 285/82 την Εθνική Αντίσταση κατά των δυνάμεων του Άξονα την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το μέχρι τότε νομοθετικό πλαίσιο, αποτελούσαν νόμοι της μεταπολεμικής περιόδου, με κύριο χαρακτηριστικό τον αποκλεισμό από το χαρακτηρισμό του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, όσων συμμετείχαν σε οργανώσεις που ακολούθως βρέθηκαν στην πλευρά των ηττημένων του εμφυλίου πολέμου.
Το 1949 εκδόθηκε ο πρώτος νόμος (Α.Ν. 971) το 1949, ακολούθησε συμπλήρωσή του και ακολούθησε ο Ν. 2272 του 1952, οι οποίοι καταργήθηκαν αργότερα, αλλά επανήλθαν σε ισχύ και συμπληρώθηκαν με τον Νόμο του 1982.
Ο νόμος του 1982 αφαίρεσε από τους προηγούμενους νόμους τις παραγράφους που απέκλειαν, την πλευρά των ηττημένων του εμφυλίου και επιπλέον καθιέρωνε ως ετήσιο πανελλαδικό εορτασμό της Εθνικής Αντίστασης την Επέτειο της Μάχης του Γοργοποτάμου (1942), δηλαδή κάθε 25η Νοεμβρίου, με το σκεπτικό της συνεργασίας στην επιχείρηση όλων των τμημάτων της Εθνικής Αντίστασης, συνεπικουρούμενα από ομάδα Εγγλέζων.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ρυθμίσεις του νόμου 2643/98 (ΦΕΚ 220/Α/28-9-1998) που προβλέπεται μέριμνα για τους αντιστασιακούς ή ένα μέλος της οικογένειάς τους. Το σκεπτικό είναι ότι η δράση τους επέφερε συνέπειες και στην επαγγελματική τους εξέλιξη, συνεπώς και στην οικογένειά τους, οπότε η ρύθμιση προβλέπει αποκατάσταση, όπως και σε άλλες ειδικές κατηγορίες (ΑΜΕΑ, πολύτεκνοι).
Βέβαια ο νόμος που θεωρητικά πρέπει σε ετήσια βάση να προβλέπει συγκεκριμένο ποσοστό προσλήψεων (και όπου υπάρχουν περισσότεροι ενδιαφερόμενοι υπάρχει σύστημα μοριοδότησης), δεν εφαρμόζεται και με ιδιαίτερη ευλάβεια. Μόλις στα τέλη του 2014 υπήρξε η τελευταία δημόσια προκήρυξη, που η ολοκλήρωσή της με τις ενστάσεις που προβλέπονται έγινε το 2016. Όχι ότι και πιο πριν οι ρυθμοί ήταν καλύτεροι.
ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ΑΡΙΘ. 2643/1998
ΦΕΚ 220/Α/28-9-1998
Μέριμνα για την απασχόληση προσώπων ειδικών κατηγοριών και άλλες διατάξεις.
Άρθρο 1
Προστατευόμενα πρόσωπα
1.Στις διατάξεις του νόμου αυτού υπάγονται οι ακόλουθες κατηγορίες προσώπων:
α.Οι πολύτεκνοι γονείς με τέσσερα τέκνα και άνω, ένα από τα τέκνα πολύτεκνης οικογένειας και ο επιζών ή ο άγαμος γονέας τριών ανήλικων τέκνων.
Για την εφαρμογή του νόμου αυτού ως πολύτεκνη οικογένεια νοείται εκείνη που έχει τουλάχιστον τέσσερα ζώντα τέκνα.
β.Τα άτομα, με ποσοστό αναπηρίας 50% τουλάχιστον, που έχουν περιορισμένες δυνατότητες για επαγγελματική απασχόληση εξαιτίας οποιασδήποτε χρόνιας σωματικής ή πνευματικής ή ψυχικής πάθησης ή βλάβης (άτομα με ειδικές ανάγκες), εφόσον είναι γραμμένα στα μητρώα ανέργων αναπήρων του Οργανισμού Απασχολήσεως Εργατικού Δυναμικού (Ο.Α.Ε.Δ.).
Επίσης, προστατεύονται όσοι έχουν τέκνο ή αδελφό ή σύζυγο με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω εξαιτίας βαριών ψυχικών και σωματικών προβλημάτων.
γ. Όσοι έλαβαν μέρος στην Εθνική αντίσταση, κατά την έννοια του Ν. 1285/1982 (ΦΕΚ 115 Α΄) και τα τέκνα τους.
Επίσης προστατεύονται: αα) τα μέλη των αντάρτικων ομάδων που έλαβαν μέρος στην Εθνική
αντίσταση κατά την έννοια του Ν. 1285/1982, εφόσον έχουν δωδεκάμηνη τουλάχιστον ευδόκιμη υπηρεσία στις ομάδες αυτές, η οποία βεβαιώνεται από τις επιτροπές του Π.Δ. 379/1983 (ΦΕΚ 136 Α΄), και ββ) τα τέκνα, ο επιζών σύζυγος και ο επιζών γονέας προσώπων που εκτελέστηκαν ή πέθαναν από τραύματα ή κακουχίες, εξαιτίας της συμμετοχής τους στην αντιδικτατορική αντίσταση κατά της χούντας των συνταγματαρχών από 21.4.1967 έως 24.7.1974.
δ.Οι ανάπηροι και οι τραυματίες πολέμου ή πολεμικών γεγονότων, όσοι κατέστησαν ανίκανοι από τις κακουχίες της στράτευσης, εφόσον υπηρέτησαν με οποιαδήποτε ιδιότητα στις Ένοπλες Δυνάμεις ή στα Σώματα Ασφαλείας και τα τέκνα τους, τα θύματα πολέμου και οι ανάπηροι πολέμου άμαχου πληθυσμού και τα τέκνα τους, οι ανάπηροι ειρηνικής περιόδου και τα τέκνα τους.
Επίσης, προστατεύονται τα τέκνα και ο επιζών σύζυγος των προσώπων που φονεύθηκαν ή εξαφανίστηκαν στα πολεμικά γεγονότα της Κύπρου των ετών 1964, 1967 και 1974.
H ανακοίνωση του ΕΣΔΟΓΕ
«78η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ: ΤΙΜΗ & ΔΟΞΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ, ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ!
Η Εθνική Αντίσταση ενάντια στις δυνάμεις κατοχής αποτελεί μια κορυφαία περίοδο στη μακραίωνη ελληνική ιστορία, αντάξια των σημαντικότερων στιγμών της, μια έμπρακτη και αγωνιστική αναβίωση του πνεύματος της Επανάστασης του 21.
Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου, από τις ενωμένες δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, σε συνεργασία με Άγγλους σαμποτέρ, αποτέλεσε πράξη γενναιότητας πρώτου μεγέθους και ορόσημο του αγώνα εναντίον των κατακτητών. Έπληξε καίρια το γόητρο του Άξονα, δυσχέρανε τις κινήσεις και τον εφοδιασμό των δυνάμεών του, ενδυνάμωσε το αδούλωτο φρόνημα του ελληνικού λαού και υπήρξε υπόδειγμα αντιστασιακής δράσης για τους αγωνιζόμενους εναντίον του φασισμού και του ναζισμού λαούς της Ευρώπης.
Η Ελλάδα πέτυχε την πρώτη νίκη στην Ευρώπη εναντίον του Άξονα με την απόκρουση και απώθηση των Ιταλών του Μουσολίνι. Στη συνέχεια, ο πάνδημος συναγερμός στη Μάχη της Κρήτης καθυστέρησε τη γερμανική επίθεση στη Σοβιετική Ένωση, ενώ η αποκαθήλωση του αγκυλωτού σταυρού από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης, από τους Μανώλη Γλέζο και Λάκη Σάντα, υπήρξε σάλπισμα γενναιότητας και Αντίστασης σε ολόκληρο τον κόσμο. Η γενναία Αντίσταση του ελληνικού λαού απέτρεψε την επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στην Κεντρική Μακεδονία, ματαίωσε την αποστολή «εθελοντών» στο Ανατολικό Μέτωπο και ακύρωσε την πολιτική επιστράτευση Ελλήνων εργατών που προορίζονταν για τα εργοστάσια – κολαστήρια του Γ’ Ράιχ. Η ηρωική, πολύμορφη και μαζική αντιστασιακή δράση των Ελλήνων, είχε ως αποτέλεσμα να δεσμευθούν στη χώρα μας μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις των κατακτητών, στοιχείο που επηρέασε την εξέλιξη σε άλλα πολεμικά μέτωπα αλλά και απέκρουσε δυναμικά και αποφασιστικά την προσπάθεια εκφασισμού της κοινωνίας, την οποία έκαναν οι δυνάμεις του Άξονα με τους κατά τόπους συνεργάτες τους σε όλη την Ευρώπη.
Εβδομήντα οκτώ χρόνια από την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ στους αγωνιστές και τις αγωνίστριες της Εθνικής Αντίστασης και αξιώνουμε, αγωνιζόμαστε και προσμένουμε την απόδοση των δίκαιων και απαράγραπτων γερμανικών οφειλών προς αποζημίωση και επανόρθωση των τεράστιων ανθρώπινων απωλειών, των ολοσχερών καταστροφών και της μεθοδικής λεηλασίας, που διέπραξαν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής εις βάρος του ελληνικού λαού. Για τα αποτρόπαια αυτά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας καλούμε την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας να αναλάβει την ευθύνη της ως οφείλει ως καθολικός διάδοχος του Γ’ Ράιχ. Αξιώνουμε από την ελληνική κυβέρνηση να πράξει το καθήκον της και να τερματίσει την αδράνειά της στο ζήτημα αυτό. Καλούμε τον ελληνικό λαό να αγωνιστεί για τη δικαίωση της Αντίστασης και θυσίας της Ελλάδας.
Επιπλέον, για μία, ακόμη, φορά θέτουμε με έμφαση το ζήτημα της παραχάραξης της Ιστορίας της Κατοχής και της Αντίστασης, που προωθείται με προκλητική επιμονή από το γερμανικό κράτος, μέσω «ακαδημαϊκών» πρωτοβουλιών, με χρηματοδότηση του περιβόητου γερμανικού ταμείου για το μέλλον και άλλων οργάνων του γερμανικού Υπουργείου Εξωτερικών. Εφιστούμε, δε, την προσοχή των αρμόδιων αρχών, της ελληνικής κοινής γνώμης και ιδίως των Ελλήνων εκπαιδευτικών, να μην συνεργήσουν, άθελα τους, στη διείσδυση της γερμανικής κρατικής προπαγάνδας στα σχολεία και την ελληνική κοινωνία αλλά να αποκρούσουν αποφασιστικά την προσπάθεια υπαγωγής υπό τον έλεγχο του γερμανικού κράτους της Ιστορίας της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης.
Υπενθυμίζουμε ότι η Ελληνική Δημοκρατία, σε δύο ιστορικές της στιγμές, έχει, αφενός, αναγνωρίσει την Εθνική Αντίσταση (νόμος 1285/1982) και, αφετέρου, έχει αποφασίσει τη σθεναρή διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών (απόφαση Ολομέλειας της Βουλής της 17ης Απριλίου 2019). Οφείλει συνεπώς να τιμήσει εμπράκτως τις δεσμεύσεις της αυτές».
ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗΣ
ΤΩΝ ΟΦΕΙΛΩΝ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Φωτο – αρχείο Ν.Μ: το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης στη Χαλκίδα
